قرق شکنی ؛ احیای سنت سازگار کردن زندگی با طبیعت

به گزارش کسب و کار نیوز ، همه ساله در فصل بهار وقتی که طبیعت سرسبز مازندران به روزهای پایانی بهشتی ترین ماه سال یعنی اردیبهشت می رسد ، مراتع ییلاقی استان بر روی دام های سبک و سنگین دامداران سنتی گشوده می شود و مازندرانی ها به این جا به جایی دام و تعلیف آنها در مرتعی پر از علوفه که دستکم هشت ماه دست نخورده باقی مانده بود ، قرق شکنی می گویند.
قرق به معنای بستن مراتع به روی دام هاست و قرق شکنی نیز به باز شدن مراتع برای چرای دام ها گفته می شود .
قرق شکنی از سنت های دیرینه دامداران در مازندران است که در مناطق ییلاقی و کوهستانی با برگزاری آئین های خاصی آغاز می شود.
مراتع مناطق ییلاقی همه ساله در فصل پائیز به منظور ایجاد تعادل بین ظرفیت مراتع و تعداد دام ها و همچنین حفظ پوشش گیاهی ، بر روی دام ها بسته می شود و پس از رشد کافی گیاهان در اواخر ماه اردیبهشت یا اوایل خرداد گشوده می شود.
زمان آغاز چرای دام ها در مناطق ییلاقی بر اساس پروانه چرای دامداران ، شرایط رویش گیاهی منطقه و همچنین تغییرات جوی و آمادگی مراتع بنا به تشخیص اداره منابع طبیعی و هماهنگی با دامداران تعیین می شود.
اگر چه تمامی مناطق مازندران از منتهی الیه غرب در رامسر گرفته تا آخرین نقطه شرق در گلوگاه ، دارای مناطق و مراتع ییلاقی خاص خود هستند ، ولی سنت قرق شکنی در بسیاری از این مناطق طی دو سه دهه گذشته به فراموشی سپرده شده بود .
احیای این سنت از اواخر دهه ۸۰ در مناطقی از مرکز مازندران در دستور کار قرار گرفت و به نظر می رسد با گذشت زمان در سال سرایت به سایر مناطق است .
شهرستان سوادکوه در مرکز مازندران ، یکی از مهم ترین کانون های دامداری سنتی استان به شمار می رود و به همین دلیل نیز سنت قرق شکنی در این منطقه بیش از سایر مناطق در سال های اخیر مورد توجه قرار گرفته است .
امسال مراسم قرق شکنی در این منطقه عصر دیروز یکشنبه با برگزاری آیین ویژه که در آن جمعی از مسئولان استانی و شهرستانی حضور داشتند ، برگزار شد.
رییس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری سوادکوه در این مراسم گفت که قرق شکنی در این شهرستان از سال ۸۹ با همت این اداره ، انجمن صنفی و شرکت تعاونی مرتعداران احیا شد و از آن پس همه ساله برگزار می شود.
محمدرضا احمدی افزود : امسال بیش از چهار هزار هکتار از مراتع ییلاقی منطقه برای تعلیف تابستانی دام های دامداران سنتی قرق شده بود .
وی هدف از مراسم قرق شکنی را رعایت حقوق عرفی مرتع و کاهش تخلفات اعلام کرد و گفت که امسال بیش از ۹۶ درصد از دامداران بموقع وارد مرتع شده اند در حالی که در سال ۹۰ تنها ۳۰ درصد از دامداران از این کار استقبال کرده بودند .
احمدی علت استقبال روز افزون دامداران در رعایت حقوق عرفی مرتع و پرهیز از تخلف را پا بر جا ماندن روند احیای سنت قرق شکنی اعلام کرد .
وی با اظهار این که در شهرستان سوادکوه بیش از ۴۳ هزار هکتار مرتع وجود دارد ، گفت : در این شهرستان یکهزار و ۷۱۷ بهره بردار در قالب ۶ شرکت تعاونی با یک انجمن صنفی مرتعداری می کنند.
احمدی همچنین به خشکسالی در مراتع و رعایت نکات فنی تاکید کرد و افزود : طرح تلفیقی و تشویقی را برای دامدار در نظر گرفته ایم تا دامدار علاوه بر دامداری به کشت گیاهان دارویی هم بپردازد .
** قرق شکنی و ترویج گردشگری عشایری
رئیس اداره امور عشایری جهاد کشاورزی مازندران هم در این مراسم یکی از برنامه های مهم این اداره را برای تقویت و کمک به معیشت دامداران ، گسترش گردشگری عشایری معرفی کرد و گفت : از دامداران می خواهیم در منطقه ای که دارای استعداد گردشگری است ، با ارائه طرح ، در سامانه ‘ کارا ‘ ثبت نام کنند.
سامانه کارا با هدف ایجاد اشتغال فراگیر در مناطق روستایی و عشایر و شهرهای زیر ۱۰ هزار نفر از دی ماه سال گذشته آغاز به کار کرد و افرادی که دارای طرح های اشتغالزا باشند با ثبت نام در این سامانه در کوتاه ترین مدت تسهیلات کم بهره دریافت می کنند.
سید صمد کاظمی گردشگری عشایری را یکی از شاخه های با اهمیت گردشگری معرفی کرد و افزود : متقاضیان با ارائه طرح می توانند از تسهیلات ارزان قیمت با سود ۶ درصد برخوردار شوند.
وی گفت : گردشگری عشایری از طریق جذب توریست کمک می کند تا دامدار بتواند محصولات خود را به فروش برساند .
رئیس اداره امور عشایری جهاد کشاورزی مازندران همچنین از دامداران خواست تا کشت گیاهان دارویی را هم برای افزایش درآمد و تقویت معیشت خود در دستور کار قرار دهند .
وی با تاکید بر این که کشت گیاهان دارویی می تواند منبع درآمد زای خوبی برای دامداران باشد ، همچنین از دامداران خواست تا نسبت به بهره گیری از بیمه عشایری هم اقدام کنند.
کاظمی از استقبال اندک دامداران از بیمه عشایری انتقاد کرد و گفت که شرکت تعاونی امور عشایری بویژه در استان راه اندازی شده تا دامدار از این بیمه که هیچ گونه محدودیت سنی برای آن وجود ندارد ، استفاده کنند.
** حفظ مراتع ، اولویت مهم قرق شکنی
سرپرست معاونت فنی و آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری مازندران منطقه ساری هم با بیان اینکه اولویت اصلی این اداره کل حفظ مراتع با پوشش های گیاهی مناسب است ، گفت : حفظ مراتع باعث ماندگاری خاک و تداوم دامداری برای نسل های آینده خواهد شد .
اسماعیل مختارپور همچنین حفط مراتع را نیازمند توانمندسازی دامداران دانست و افزود : طی چند سال گذشته طرح های چند منظوره را برای مرتعداری لحاظ کرده ایم که با توجه به ظرفیت و قابلیت ها در مراتع اجرا می شود تا به دامدار فشار کمتری وارد شود .
وی با اعلام اینکه یکی از برنامه های اساسی باید حفظ منابع آبی باشد ، گفت : مهم ترین فاکتور در این زمینه پوشش گیاهی مراتع است .
مختار پور با بیان اینکه در گذشته قرق شکنی و ورود دام به مراتع با دقت انجام نمی شد ، گفت : هم اکنون این مراسم با برنامه ریزی مناسب در حال انجام شدن است و مرتع داران به این بینش رسیده اند که باید مراتع خود را حفظ کنند.
بر اساس آمارهای رسمی حدود ۶۴۸ هزار هکتار جنگل و ۹۰۸ هزار هکتار مرتع از گلوگاه تا علمده نور تحت حوزه استحفاظی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری مازندران منطقه ساری قرار دارد.
در استان مازندران دو اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری در ساری و نوشهر مستقر است.
۷۳۳۴/۱۶۵۴