رقابت برای فرار از مالیات

ثمانه نادری

به گفته برخی از کارشناسان، سازوکارهای نامناسب در پرداخت مالیات برخی از فعالان بخش خصوصی را به رقابت با بخش‌های دولتی معاف از مالیات برای فرار از مالیات کشانده که این رقابت ناشی از دریافت ناعادلانه مالیات است.
به گزارش کسب و کار نیوز طبق گزارش‌های موجود، مالیات بر ارزش‌افزوده در بخش مالیات بر کالا و خدمات بیشترین سهم را به خود اختصاص داده است، در حالی که مکانیزم اخذ مالیات بر ارزش‌افزوده همواره از موارد اعتراضی بخش خصوصی بوده است. نارضایتی بخش خصوصی و کارفرمایان از نحوه دریافت مالیات در این سال‌ها به صورت کم‌اظهاری و بداظهاری مالیاتی نیز خود را نشان داده است. مثال آن نیز تعداد بنگاه‌هایی است که اعلام ورشکستگی صوری می‌کنند یا حاضر به اعلام سود واقعی شرکت نیستند. برخی از آمارها نشان می‌دهد مالیات اشخاص حقوقی از نظر تحقق درآمد مالیاتی جزو آن دسته از بخش‌هایی بوده که ارقام مورد نظر سازمان امور مالیاتی را محقق نکرده و دلیل آن نیز ریشه در بدبینی و عدم اعتماد این بخش‌ها به سازمان امور مالیاتی داشته است.
به گفته برخی از فعالان بخش خصوصی، معافیت برخی از افراد خاص و نهادهای شبه‌دولتی از پرداخت مالیات نیز انگیزه این بخش برای پرداخت مالیات را کم کرده است. بر همین اساس به نظر می‌رسد برای فرار از مالیات بین بخش‌های دولتی و خصوصی رقابتی شکل گرفته که در صورت تداوم آن امیدی به تحقق اهداف مالیاتی دولت نیست.

پردرآمدهایی که مالیات را دور می‌زنند
در همین زمینه رئیس اتاق بازرگانی البرز گفت: با اصلاح نظام مالیاتی زمینه برای حضور کارآفرینان در بخش تولید و اشتغال فراهم می‌شود.
رحیم بنا مولایی اظهار کرد: متاسفانه در شرایط فعلی نظام مالیاتی کشور عادلانه نیست و همین مشکلاتی را برای بخش تولید ایجاد کرده است، چرا باید شرایطی باشد که افرادی با درآمدهای بالا بتوانند سیستم مالیاتی را دور بزنند و برخی با درآمدهای پایین زیر بار مالیات‌های سنگین سر خم کنند؟
وی افزود: بر این اساس از قوای مجریه و مقننه انتظار داریم‌ نظام مالیاتی را اصلاح کنند تا بستر برای حضور فعال کارآفرینان در ‌بخش تولید و اشتغال فراهم و سرمایه‌های مردمی از صحنه دلال بازی‌ها خارج و در مسیر رونق اقتصاد جامعه هدایت شود.
وی با اشاره به یکی از راه‌های ایجاد عدالت در نظام مالیاتی کشور توضیح داد: برای رعایت عدالت اجتماعی باید مالیات از وضعیت غیر مستقیم کنونی خارج و به صورت مستقیم از افراد گرفته شود. این مسئول ابراز کرد: چگونگی و نحوه پرداخت مالیات در شرایط فعلی به چالش جدی برای بخش تولید تبدیل شده که امید است با حمایت مسئولان شاهد اصلاح نظام مالیاتی کشور باشیم تا از این طریق خون تازه‌ای به رگ‌های بخش تولید، صنعت و خدمات تزریق شود.

آثار ناملموس پرداخت مالیات بر شرایط اقتصادی
علی مروی، کارشناس اقتصادی در توضیح چرایی بی‌اعتمادی بخش خصوصی و کاهش انگیزه آن برای پرداخت مالیات به «کسب‌وکار» می‌گوید: مهم‌ترین دلیل این موضوع عدم تناسبی است که بین سیاست مالیاتی با وضعیت اقتصادی کشور وجود دارد. در شرایطی که اقتصاد کشور گرفتار مشکل رکود است و انتظار می‌رود که دولت شرایط تولید‌کننده‌ها را درک کند، هر سال مالیات‌های بیشتری به این بخش تحمیل می‌شود. دلیل دوم به رفتار خود کارگزاران مالیاتی بر می‌گردد. وقتی اظهارنامه‌ای از سوی بخش خصوصی ارائه شده و از سمت کارگزاران بی‌دلیل رد می‌شود و در مرحله تجدید نظر قیمت مورد نظر آنها به شرکت تحمیل می‌شود، انتظاری به شکل‌گیری روابط خوب و خوشایند میان شرکت‌های خصوصی و کارگزاری‌ها نیست. به همین دلیل هر کسی ترجیح می‌دهد به روش‌هایی یا از مالیات فرار کند یا در اظهارنامه‌ها ترفندی برای دور زدن مالیات‌های تعیین‌شده داشته باشد. وی با اشاره به اینکه بخش خصوصی نتیجه پرداخت مالیات را در فضای کسب‌وکار نمی‌بیند تا انگیزه‌ای برای پرداخت مالیات داشته باشد، می‌گوید: پرداخت مالیات از سوی کارفرمایان و شرکت‌های بخش خصوصی در تغییر وضعیت اقتصادی آنها در این سال‌ها تغییری ایجاد نکرده و همین عاملی برای فرار از مالیات است و در این شرایط بخش خصوصی دلیلی برای پرداخت مالیات در خود نمی‌بیند. مشاهدات هم نشان می‌دهد مدیران و مسئولان مالیاتی در قول و وعده خود صادق نیستند و در حالی که اعلام می‌کنند که برگ‌های قطعی را در وقت مقتضی به مودیان می‌دهند، اما در موقع مشخص از این کار امتناع می‌ورزند.

نارضایتی بخش خصوصی از عملکرد سازمان امور مالیاتی
علاء میرمحمد صادقی، نایب‌رئیس اتاق تهران
با توجه به رکودی که بر اقتصاد کشور حاکم شده است، از بخش خصوصی انتظاری مبنی بر پرداخت مالیات‌های تعیین‌شده آن هم در موعد مقرر نمی‌رود. بسیاری از شرکت‌ها اصلا درآمدی ندارند که بتوانند در ازای آن مالیاتی پرداخت کنند و البته تعداد محدودی هم که توانایی دارند، اما شفاف عمل نمی‌کنند، از عملکرد سازمان امور مالیاتی راضی نیستند. معافیت برخی از بخش‌های شبه‌دولتی و نهادها هم از پرداخت مالیات به بی‌انگیزگی در پرداخت مالیات توسط این بخش منجر می‌شود و البته باید گفت که دولت در دریافت مالیات از بخش خصوصی معمولا از شیوه‌هایی کمک می‌گیرد که به نارضایتی این بخش منتهی می‌شود. مثل فشارهای بی‌رویه یا سخت‌گیری ماموران مالیاتی درباره حسابرسی و رسیدگی به مالیات این بخش. همه اینها در نهایت منتهی می‌شود به فرارهای مالیاتی در بخش خصوصی یا رقابت آنها با کسانی که در بخش‌های دولتی به راحتی قوانین مالیاتی را دور می‌زنند. از آنجایی که عدم توازن در پرداخت مالیات بین بخش‌های مختلف، تخلف‌های مالیاتی را افزایش می‌دهد، لازم است دولت در برخورد با بخش خصوصی و شرکت‌های فعال شیوه‌های بهتری برای اخذ مالیات اتخاذ کند و البته شرایط اقتصادی را در تعیین میزان مالیات در نظر داشته باشد.