بازگشت صرافی‌ها با ساز و کار جدید

ثمانه نادری

زمزمه آغاز به کار صرافی‌ها از سوی برخی مسئولان بانکی شنیده می‌شود. با این حال مکانیزم و سازوکار بازگشت مجدد صرافی‌ها به بازار ارز که در حال حاضر بازار ثانویه‌ای برای آن وجود ندارد، مبهم است. به گفته برخی از کارشناسان بانکی، آغاز فعالیت مجدد صرافی‌ها در گرو ایجاد بازار آزاد در کنار بازار رسمی ارز است که تهدیدی برای سیاست تثبیت نرخ ارز به شمار می‌رود.
همان‌طور که از سیاست‌های ارزی دولت هم روشن بود، محدود کردن فعالیت صرافی‌ها برای کنترل هرچه بیشتر بر بازار ارز صورت گرفت و همچنین به دلیل اینکه دولت بتواند هدف خود مبنی بر تک‌نرخی شدن ارز را با خیال راحت‌تری پیش ببرد. با این حال به صرافی‌ها هم وعده فعالیت در سامانه «نیما» را طبق قواعد تعیین‌شده داد، اما در شرایط کنونی که ترس تحمیل تحریم‌ها و فشار به منابع ارزی وجود دارد، بازگشت صرافی‌ها البته با روش و مکانیزیمی جدید دور از انتظار نیست. این مکانیزم هرچه باشد، بر آینده ارز و نرخ آن تاثیرگذار است. بر همین اساس باید به نحوی تعیین شده باشد که در کنار سیاست جدید ارزی دولت و البته تثبیت نرخ ارز موثر واقع شود، اما اینکه امکان تحقق چنین امری هست یا نه، سوالی است که به بررسی نیاز خواهد داشت.
در همین رابطه یک مقام مسئول در نظام بانکی گفت: قرار بر این است که صرافی‌ها مجدد به کار خود برگردند و شرایط برای کار آنها با صدور دستورالعمل‌های جدید فراهم شود.
وی می‌افزاید: بانک مرکزی همواره اعلام کرده است که صرافی‌ها باید به چرخه بازار ارز برگردند، اما دیگر حاضر نیست به روش‌های قدیمی عملکرد صرافی‌ها را بپذیرد و به طور قطع شرایط باید متفاوت باشد که در این میان دولت و مجلس در حال تدوین مکانیزمی برای این موضوع هستند.
به گفته این مقام مسئول بانکی، توافقات اولیه برای بازگشت به کار صرافی‌ها انجام شده است، اما به هر حال باید روی مکانیزم کاری آنها دقت نظر بیشتری صورت گیرد. این در شرایطی است که دولت به‌شدت روی تک‌نرخی ماندن ارز اصرار دارد و حاضر نیست نرخ دیگری را برای دلار به غیر از ۴۲۰۰ تومان بپذیرد؛ در حالی که به هر حال اگر صرافی‌ها قرار باشد که وارد عرصه شوند، به طور قطع دولت باید بازار ثانویه را به رسمیت بشناسد؛ بنابراین باید زمینه‌های این کار فراهم شود.

ضرورت فعالیت مجدد صرافی‌ها
مرتضی عزتی، کارشناس اقتصادی در این خصوص به «کسب‌وکار» می‌گوید: از نظر کلی صرافی‌ها واحدهای صنفی هستند که در جامعه به رسمیت شناخته شده‌اند و بر این اساس سرمایه‌هایی را بلوکه کرده و اماکنی را خریده‌اند. بعضی از آنها در خیابان‌هایی واقع شده‌اند که نرخ بالایی بابت سرقفلی مغازه می‌دهند و همچنین کارکنانی دارند که نمی‌توانند بیکار باشند.
وی با اشاره به اینکه دولت یک‌سری مقررات نابهنگام و شاید ناپخته علیه آنها وضع می‌کند، می‌گوید: اگر صرافی‌ها در روند کار خود اشکال و اخلالی دارند باید مورد رسیدگی قرار بگیرد نه اینکه به دنبال آن صرافی‌های قانونی و مجاز نیز متوقف شوند. معتقدیم صرافی‌ها می‌توانند به کمک بانک‌ها بیایند و بخشی از وظایف بانک را بر عهده بگیرند و البته این وظایف بسته به وضعیت اجتماعی، محلی که صرافی قرار گرفته و درجه‌ای که صرافی دارد، متفاوت است. با این مکانیزم می‌شود ارقامی از دلار را در روز برای آنها مشخص کرد تا براساس آن به خرید و فروش بپردازند و البته این میزان دلارها می‌تواند در اختیار افراد خاص مثل مسافران خارجی و کسانی که نیاز به ارز دارند مثل بیماران و… قرار بگیرد.
عزتی با تاکید بر اینکه وجود صرافی‌ها برای سبک‌بار‌تر شدن وظایف بانک‌ها ضروری است، می‌گوید: راه‌اندازی صرافی‌ها آن هم به صورت کنترل‌شده و در کنار توزیع مشخص و کنترل‌شده ارز می‌تواند هم به فعالیت دوباره صرافی‌ها کمک کند تا حذف نشوند و هم کمک‌بخش نظام بانکی باشد که در شرایط فعلی به فعالیت صرافی‌ها نیاز دارد.

جهت‌بخشی به فعالیت صرافی‌ها
محمدرضا شهیدی، کارشناس اقتصادی
صرافی‌ها به موجب قانون ایجاد شدند و قبل از آن نیز به موجب مصوبات بانک مرکزی آغاز به کار کرده بودند و البته باید گفت در مقطعی هم به مبادلات بانکی می‌پرداختند؛ ازاین‌رو سابقه فعالیت صرافی‌ها نشان می‌دهد آنها از دیرباز نقش مهمی در مبادلات ارزی داشته اند و در برهه‌ای کارخانه‌ها نیز از طریق همین صرافی‌ها به مبادلات ارزی روی می‌آوردند، اما با تلاطماتی که بازار ارز داشت، فعالیت آنها به صورت موقت تعطیل شد که در آن شرایط شاید لازم بود و به صورت اقدامی کوتاه‌مدت اجرا شد نه اینکه در بلندمدت فعالیت صرافی‌ها را با مشکل مواجه سازد. مساله بیش از آنکه وجود یا نبود صرافی‌ها باشد مساله نظارت و کنترل بانک مرکزی است که می‌تواند در جهت‌بخشی به فعالیت صرافی‌ها طبق اهداف مقررشده، موثر باشد. کما اینکه صرافی‌های خوشنام و دارای مجوز در چارچوب قوانین، بهترین یاوران نظام بانکی خواهند بود وگرنه فعالیت خارج از کنترل آنها مخرب خواهد بود.
نکته دیگر آنکه تعطیلی صرافی‌ها به معنی تعطیلی بازار ثانویه نیست. همین حالا هم بازار ثانویه فعال است، منتهی متشکل نیست. اگر صرافی‌های مجاز شروع به کار کنند و بازار ثانویه به صورت متشکل شکل بگیرد سیاست‌های ارزی دولت نیز پیشبرد خوبی خواهد داشت، اما باید دانست که به اجبار باید به سمت بازار دونرخی ارز برویم، ولی در چارچوب قانون و کنترل بازار ثانویه ارز٫