سایت خبری تحلیلی کسب و کار استارت آپ | کارآفرینی | دانش بنیان | اقتصاد
حامد شایگان
در حال حاضر که صنعت به سمت فناوری‌های نوین حرکت می‌کند، کمتر صنایعی را می‌توان یافت که به محصولات پلیمری و پتروشیمی وابسته نباشند، به همین دلیل چگونگی عرضه پتروشیمی‌ها در بورس می‌تواند تاثیر زیادی بر عملکرد صنایع پایین‌دستی داشته باشد و از آنجایی که پتروشیمی‌ها در ایران درآمد ارزی دارند و بیشتر آنها سهام‌شان وابسته به شرکت‌های دولتی است چندان به رعایت ضوابط مربوط به عرضه برای تامین نیاز داخلی توجه نمی‌کنند، زیرا ترجیح می‌دهند درآمد ارزی ناشی از صادرات را در بازار آزاد به ریال تبدیل کنند (با دلاری ۵۶۰۰ هزار تومان) تا اینکه در بازار داخلی بفروشند.
به گزارش «کسب‌وکار»، انحصار در عرضه پتروشیمی‌ها چند سالی است که صنایع پلاستیک، پلیمری، کفش و… را با مشکل مواجه کرده تا برای خرید مواد مورد نیاز خود به هر قیمتی تن بدهند. به همین دلیل شورای رقابت به واسطه مراجعه عده‌ای از مصرف‌کنندگان صنایع پایین‌دستی به این شورا و از باب انحصاری که در حوزه عرضه محصولات پتروشیمی وجود دارد، در این مساله ورود کرده بود. همچنین ستاد هدفمندی یارانه‌ها با ابلاغیه‌ای به شماره ۴۲۷۵۸ در اسفند ۹۰ فرایند جدید را برای عرضه محصولات پتروشیمی در دستور کار قرار داد که در بند یک این ابلاغیه آمده است: «کلیه مجتمع‌های تولیدی دولتی و غیردولتی محصولات پتروشیمی و فرآورده‌های نفتی موظفند محصولات تولیدی خود را از طریق بورس کالا عرضه کنند.» در بند ۶ آمده است: «خوراک‌های بین‌مجتمعی شرکت‌های تولیدی پتروشیمی مشمول مقررات این مصوبه نیستند.» در بند ۷ این ابلاغیه ذکر شده است: «وزارت صنعت، معدن و تجارت (سازمان حمایت مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان و معاونت بازرگانی داخلی) و وزارت نفت موظفند بر حسن اجرای این مصوبه نظارت کرده و با واحدهای متخلف براساس ضوابط موجود و معرفی به سازمان تعزیرات حکومتی برخورد کنند.» همچنین در سال ۹۳ وزارت صنعت، معدن و تجارت در ابلاغیه‌ای اعلام کرد: «در صورتی که محصولات عرضه‌شده در بورس کالا در دو مرحله متوالی عرضه به فروش نرسند، واحد عرضه‌کننده مجاز است به همان میزان که فروش نرفته در خارج از بورس به فروش رساند.»
چهارشنبه دو هفته گذشته حسن روحانی، رئیس‌جمهوری در سفر به تبریز از واحدهای تولید کفش بازدید کرد و بسیاری از فعالان این بخش به حل مشکلات این صنعت امیدوار شدند، اما همچنان معتقدند درگیر انحصار و قیمت بالا در خرید مواد اولیه هستند؛ ازاین‌رو علی لشکری، دبیرکل جامعه صنعت کفش در گفتگو با «کسب‌وکار» درباره مشکلات تامین مواد اولیه در صنعت کفش و همچنین تاثیر سیاست‌های ارزی بر آن گفت: در حال حاضر تک‌نرخی شدن نرخ ارز به نفع صنعت کفش بوده است، زیرا پیش از این برخی از طریق رانت‌های ارزی و اطلاعاتی می‌توانستند مواد اولیه با قیمت پایین‌تر وارد کنند و همان مواد اولیه را با قیمت بالاتری براساس نرخ دلار آزاد در داخل عرضه می‌کردند یا تولیدکننده‌هایی که مواد اولیه را با دلار مبادله‌ای وارد می‌کردند در محاسبه قیمت نهایی محصول ارز آزاد را لحاظ می‌کردند. به همین دلیل آن سیاست دولت به صنعت کشور کمک نمی‌کرد. در مقابل فساد و رانت‌هایی به وجود آمده بود، اما امروز آنچه به عنوان مشکل پیش پای تولیدکننده‌های کفش وجود دارد قیمت محصولات پتروشیمی است که در داخل گران‌تر از صادرات عرضه می‌شود، چراکه پتروشیمی‌ها برای صادرات مالیات ۹ درصدی ارزش‌افزوده نمی‌پردازند و در داخل مشمول آن هستند. به همین دلیل ترجیح می‌دهند محصولات خود را صادر کنند، اما براساس قانون و سیاست‌های حمایت از کالای ایرانی پتروشیمی‌ها ابتدا باید نیاز داخلی را تامین و مازاد آن را صادر کنند.
این عضو اتاق بازرگانی ایران با بیان اینکه براساس تفاوت مدل‌های کفش میزان وابستگی به واردات مواد اولیه نیز متفاوت است، افزود: در حال حاضر در کفش‌های ماشینی ۴۰ درصد قیمت وابسته به محصولات وارداتی است و برای کفش‌های دست‌دوز که نوعی هنر دست است، سهم ارزش مواد اولیه وارداتی در قیمت نهایی کفش به کمتر از ۲۰ درصد می‌رسد. به همین دلیل نمی‌توان گفت تک‌نرخی شدن ارز تاثیر ثابتی بر قیمت تمام مدل‌های کفش داشته است.
تمایل پتروشیمی‌ها به دلار ۵۶۰۰ تومانی
یک عضو هیاترئیسه انجمن ملی صنایع پلاستیک ایران در گفتگو با «کسب‌وکار» روند عرضه پتروشیمی و تاثیر آن بر صنایع پایین‌دستی را اینگونه تشریح کرد: از آنجایی که محصولات صنعتی به مواد اولیه پتروشیمی‌ها وابسته هستند، همواره تقاضا دارد. به همین دلیل عرضه را مدیریت می‌کنند تا قیمت‌ها بالا بماند. از طرف دیگر صنایع پایین‌دستی مجبور به خرید مواد اولیه هستند؛ حتی در شرایطی که قیمت‌ها بالا باشد. اگرچه اثر آن بر تولید نمایان شده و بسیاری از واحدها کمتر از ظرفیت تولید کار می‌کنند و حتی تعطیل کرده‌اند.
محسن صفایی با تاکید بر اینکه پتروشیمی‌ها بیشتر علاقه‌مند به صادرات هستند، افزود: عرضه محصولات پتروشیمی به ترکیه و فروش ارز آن در بازار داخل با نرخ آزاد باعث افزایش سوددهی آنها می‌شود. به همین دلیل صادرات می‌کنند. این مساله در سال جدید گرفته شده است، زیرا پایه قیمت‌گذاری امروز در بورس کالا ۴۲۰۰ تومان است. پیش از این قیمت‌گذاری در بورس کالا برمبنای ارز شناور بود. به همین دلیل پیش از ارز تک‌نرخی پتروشیمی‌ها با قیمت‌های دلار ۶ هزار تومان محصول خود را به صنایع پایین‌دستی عرضه می‌کردند، اما امروز که دستورالعمل نرخ ارز ۴۲۰۰ تومانی صادر شده به سمت صادرات گرایش پیدا می‌کنند.
این عضو اتاق بازرگانی ایران با اشاره به استدلال صاحبان صنایع پتروشیمی برای چگونگی مدیریت عرضه در بازار داخلی گفت: مدیران شرکت‌های پتروشیمی در پاسخ به این سوال که چرا تامین مواد اولیه داخلی را در اولویت قرار نمی‌دهید، می‌گویند ما در مناطق آزاد سرمایه‌گذاری کرده‌ایم که صادرات کنیم و تابع قوانین داخلی نباشیم. این موضوع تا حدودی درست است، اما مربوط به زمانی است که وضعیت صنعت و اقتصاد کشور پایدار باشد نه الان که وضعیت صنعت کشور راکد است و گرانی مواد اولیه به تولید و رقابت‌پذیری صنایع آسیب می‌زند.
او با تاکید بر اینکه اگر ۴۰ درصد تولید پتروشیمی به داخل عرضه شود تمام نیاز داخلی تامین می‌شود، افزود: کشور برای ارزآوری به صادرات ۶۰ درصد از تولیدات پتروشیمی‌ها نیاز دارد؛ ازاین‌رو اهمیت پتروشیمی‌ها در تامین نیاز ارزی کشور و تقویت اقتصادی را نادیده نمی‌گیریم، اما نباید فراموش کرد که صنایع پایین‌دستی نیز قادر به صادرات هستند و نباید صادرات مواد اولیه در اولویت قرار گیرد. بنابراین باید سازوکاری طراحی کنیم که هم صادرات و هم نیاز داخلی را تامین کند. در شرایط کنونی برخی سیاست‌های اقتصادی ایران آسیب‌زا بوده، به طوری که تعرفه ترجیحی با ترکیه برای صنایع پلاستیکی ۵۰ درصد کمتر از شرایط معمولی است. در واقع کشورهای دیگر برای صادرات این محصول به ایران تعرفه ۳۰ درصدی می‌پردازند، اما محصولات صادره از ترکیه تنها ۱۵ درصد تعرفه می‌دهند. از طرف دیگر شرکت‌های پتروشیمی ایران نیز مواد اولیه را ۲۰ درصد ارزان‌تر از داخل به رقبای ترکیه‌ای ما عرضه می‌کنند. حال با چنین شرایطی صنایع پایین‌دستی ایرانی چطور می‌توانند با رقبای ترکیه‌ای رقابت کنند؟ هر چند این تنها یکی از مشکلات صنعت است که تولید را حاد کرده است.
این عضو هیاترئیسه انجمن ملی صنایع پلاستیک ایران همچنین درباره نوسانات نرخ دلار و… بر قیمت مواد«پی.وی.سی» گفت: قیمت این محصول سال گذشته همین موقع ۳۲۰۰ تومان بود که به ۴۸۰۰ تومان رسیده و نسبت به ماه آخر ۹۶ نیز نزدیک به ۹۰۰ تومان افزایش یافته است، زیرا قیمت در اسفند ماه ۳۹۰۰ تومان بود که این مساله ناشی از نوسانات نرخ ارز و مدیریت عرضه مواد اولیه از سوی پتروشیمی‌ها در نتیجه تک‌نرخی شدن ارز و… است.
