آواز نابهنگام کوچ

به گزارش کسب و کار نیوز، کوچ ریشه در فرهنگ، تاریخ و تمدن عشایر دارد، کوچ جزیی از سنت، فرهنگ، آداب و رسوم عشایر و از جلوه های اکوتوریسمی است که تاثیر عمیقی بر مولفه های مختلف فرهنگ این قشر نظیر ادبیات، موسیقی، سبک زندگی و پوشش عشایر دارد.
همچنین تنوع نژادی، گویش‌ های متفاوت، جشن‌ و بازی ‌های محلی، آیین ها، رقص، غذا و مشاغل سنتی و پوشش‌ های رنگارنگ برخی از جلوه‌های فرهنگ چند هزار ساله ایرانی‌ است که در جامعه عشایری به دلیل سبک کوچ گونه تبلور یافته است.
اما با وجود تمامی زیبایی هایی که در کوچ نهفته است، آغاز نابهنگام و ماشینی شدن کوچ را طی سال های اخیر، به معضلی برای تخریب عرصه های ملی و طبیعی تبدیل کرده است.
به گزارش کسب و کار نیوز، چهارمحال و بختیاری دومین استان عشایری کشور بعد از استان فارس است که با ۱۲۶ هزار نفر جمعیت عشایری؛ از اقوام قشقایی، بختیاری، چهرازی ، دهکردی و نصرآبادی تشکیل شده است، اینک ۹۶ هزار نفر از این جمعیت را عشایر برون کوچ تشکیل می دهند.
عشایر در ۸۵ درصد از گستره جغرافیایی این استان مشتمل بر یک میلیون و ۴۰۰ هزار هکتار جنگل و مرتع پراکنده اند که همراه با بهره برداران روستایی، حدود ۶۶ درصد این وسعت را در اختیار دارند.
همچنین چهارمحال و بختیاری به عنوان منطقه ییلاقی عشایر استان های لرستان، خوزستان و فارس، سالانه در فصل بهار و تابستان پذیرای عشایر کوچرو است.
به گزارش کسب و کار نیوز، هرچند سال هاست زمان ورود دام عشایر به استان ییلاقی چهارمحال و بختیاری بیستم اردیبهشت ماه اعلام می شود، اما هر ساله شاهد حضور و ورود آنان زودتر از موعد مقرر به مناطق سردسیر هستیم؛ این معضل با نام کوچ زودهنگام، نابودی مراتع را در پی داشته است.
در توضیح اثرات سوء این پدیده بیان همین نکته کافی است که چرای زودهنگام دام، با کوبیدن زمین مانع از گلدهی گونه های مرتعی و فقیر شدن مراتع می شود، این درحالی است که حدود ۶۰ درصد از ۲٫۵ میلیون راس دام چهارمحال و بختیاری متعلق به جامعه عشایری است.
به گزارش کسب و کار نیوز، علاوه بر نابودی مراتع، گرفتار شدن خانوارهای عشایری در سیلاب از دیگر موارد حادثه سازی است که در پی کوچ زودهنگام در سال جاری ۳۰ خانوار عشایر کوچرو دچار سیلاب شدند.
کمبود بارش و نبود آب، خشک شدن مراتع در مناطق گرمسیری، رویش گونه ای به نام ‘بهمن' که سبب وارد آمدن آسیب به دام می شود، احتمال تصاحب و تصرف مراتع مشترک روستائی و عشایری توسط روستائیان و کوچ ماشینی از عواملی است که عشایر را به سرعت از استان های مبدا به مناطق ییلاقی می راند، بگونه ای که مدت زمان کوچ را از یک ماه به هشت ساعت کاهش داده است.
به گزارش کسب و کار نیوز، این عوامل همراه با نبود دیدگاه فراملی به موضوع کوچ زودهنگام، منابع طبیعی استان چهارمحال و بختیاری را به عنوان منطقه میانبند عشایر کوچرو به مرز نابودی کشانده است.
به گفته معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری چهارمحال و بختیاری، قرارگیری این استان در مسیر کوچ و وجود ۳۵۰ کیلومتر مرز مشترک با استان های همجوار نظیر اصفهان، کهگیلویه و بویر احمد، خوزستان و لرستان، استان چهارمحال و بختیاری را به منطقه ای میانبند و محل استقرار و اسکان عشایر کوچرو تبدیل کرده است.
غلامحسین نصیری در گفت وگو با ایرنا با گلایه از عملکرد نامناسب برخی استان ها در جلوگیری از کوچ زودهنگام عشایر تصریح می کند: بهترین راهکار برای جلوگیری از تخریب منابع طبیعی مناطق میانبند، جلوگیری از آغاز زودهنگام حرکت عشایر در استان های مبدا است، اما برخی استان ها به منظور خروج سریع تر عشایر از منابع طبیعی و حفظ مراتع خود چندان به این امر رغبتی نشان نمی دهند.
وی ادامه می دهد: در مواردی برخی استان های مقصد نیز اقدام به بستن گلوگاه های عشایری و مرزهای مشترک می کنند و این امر زمان استقرار عشایر در چهارمحال و بختیاری را به درازا می کشد.
نصیری، تعرض و تصرف در مراتع توسط روستاییان را از دیگر دلایل کوچ زودهنگام عشایر عنوان و اظهار کرد: از بین رفتن مراتع میانبند ‘چله و شیرین بهار' استان خوزستان، کمبود آب، گرمای هوا و کوچ ماشینی از دیگر عوامل تاثیر گذار ورود زودهنگام عشایر به استان است.
نصیری می افزاید: از آنجا که سطحی از مراتع میانبند (مراتع بین مسیر رفت و بازگشت عشایر به مناطق ییلاقی و قشلاقی) بین روستائیان و عشایر بصورت مشترک بهره برداری می شود، احتمال تصرف زودهنگام این مراتع برای چرای دام روستاییان منجر به کوچ زودهنگام عشایر می شود.
وی با بیان اینکه عمده مراتع در گذشته میانبند بودند، ادامه می دهد: با گسترش شهرها و روستاها، ساخت و سازهای غیرمجاز و احداث ایستگاه های بین راهی در این مراتع توسط روستائیان تخریب و یا ساخت و ساز شده است.
معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری چهارمحال و بختیاری بیان می دارد: با نابودی این مراتع که زمانی مکان استقرار عشایر به شمار می رفت، مدت زمان کوچ به میزان قابل توجهی کاهش یافته است.
نصیری با بیان اینکه تقویم کوچ براساس توان اکولوژیکی منطقه و زمان گلدهی گونه های مناطق ایلراهی و مرتعی عشایر تعیین می شود، می افزاید: ورود عشایر و دامداران پیش از فصل بهره ‌برداری از مراتع و در زمانی که خاک رطوبت دارد، سبب از بین رفتن گونه های گیاهی، کوبیدگی و کاهش نفوذ‌پذیری خاک می شود و علاوه بر نابودی مراتع، با بهم خوردن شرایط زیستی، گونه های جانوری و گیاهی، گردشگاه و کانون های گردشگری استان را تهدید می کند.
وی می افزاید: برای بهره برداری قانونی از مراتع، اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان برای ۲۳ هزار بهره بردار، پروانه چرای دام صادر کرده است، اما با این وجود بخشی از مراتع این استان بخصوص در فصل کوچ در معرض بهره برداری غیرمجاز دامداران عشایر و روستایی قرار می گیرد.
نصیری تصریح می کند: البته به منظور حل مشکل تخریب مراتع توسط دام روستایی و با توجه به نامه اخیر وزیر کشور در راستای تاکید بر حفظ منابع طبیعی توسط دهیاری و شوراها، امسال با همکاری این نهادها، قرقبانان محلی از بین بهره برداران روستایی انتخاب که پس از مراحل قانونی اقدام به حراست از مراتع می کنند.
به گزارش کسب و کار نیوز، هر چند اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری چهارمحال و بختیاری اقدامات سلبی و برخورد با عشایر برای جلوگیری از کوچ زودهنگام را اقدامی نه چندان موثر می داند، اما در پی اعلام تاریخ ورود دام عشایر به این استان، ناگزیر سازمان حمل و نقل از صدور مجوز و بارنامه برای کامیون هایی که حامل دام عشایر هستند، ممانعت می کند.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان در این باره بیان می دارد؛: اکیپ های منابع طبیعی و امور عشایر نیز با همکاری نیروی انتظامی در مسیر گلوگاه ها از ورود عشایر زودتر از موعد به استان جلوگیری می کنند.
علی محمدی مقدم اظهار می کند: در صورت ورود زودهنگام ، عشایر متخلف به مراجع قضایی برای پرداخت جریمه معرفی می شوند.
به گزارش کسب و کار نیوز، مدیرکل امور عشایر چهارمحال و بختیاری نیز در این گفت وگو با بیان اینکه نبود علوفه در استان خوزستان از مهمترین دلایل کوچ زودهنگام است که یکی از بهترین راهکارها برای حل این معضل تامین علوفه است.
یحیی حسین پور همچنین اسکان و واگذاری مدیریت کوچ به عشایر را از دیگر راهکارهای موثر در این زمینه بیان و تصریح می کند: در این راستا مرکز تحقیقات وزارت جهاد کشاورزی با همکاری سازمان امورعشایر درصدد اجرای طرح واگذاری مدیریت کوچ به عشایر است.
وی می افزاید: در این طرح ، مسئولیت بهره برداری، چرای دام و قرقبانی از مراتع بر اساس قرارداد در اختیار خود عشایر قرار می گیرد.
حسین پور بیان می دارد: این طرح به صورت آزمایشی در منطقه دشت زرین شهرستان کوهرنگ اجرایی خواهد شد.
به گزارش کسب و کار نیوز، با وجود تمامی این اقدامات اما از آنجا که بخش عمده ای از کوچ زودهنگام به جلوگیری در استان مبدا مربوط می شود، بهترین راهکار تبدیل شدن این معضل، به موضوعی ملی و داشتن نگاهی فرا استانی است.
همچنین حل این معضل نیازمند طرح های تحقیقاتی و همکاری و هماهنگی دیگر استان های مبدا کوچ و سرعت بخشی به طرح های آزمایشی در دست اجراست، زیرا غفلت در این خصوص خسارات جبران ناپذیری به منابع طبیعی وارد خواهد ساخت.
۸۱۲۵/۶۰۲۱