تقویت پیوندهای دفاعی فصلی نو در روابط تهران – بغداد

وزیر دفاع هنگام ورود به بغداد هدف از این سفر را برگزاری نخستین کمیسیون همکاری های دفاعی ، گفت وگو درباره چشم انداز همکاری های مشترک با همتای عراقی و سایر مقامات ارشد عراق ، گسترش روابط و همکاری های نظامی و امنیتی بین تهران – بغداد و بررسی آخرین تحولات منطقه از جمله حمله اخیر موشکی به سوریه اعلام کرد.
پیش از ورود به ضرورت ها و بایسته های همکاری های نظامی و امنیتی دو کشور همسایه ایران و عراق باید یادآور شد که وجود یک هزار و ۴۵۸ کیلومتر مرز مشترک بین دو کشور ، اشتراکات جغرافیایی ، فرهنگی ، دینی و تاریخی بین دو ملت ایران و عراق ایجاب می کند که دو کشور در ابعاد مختلف روابط و مناسبات خود را با یکدیگر توسعه و گسترش دهند.
مناسبات سیاسی بین تهران – بغداد در سال های اخیر به شدت رشد و گسترش یافته است و در سایه آن مقام های عالی رتبه دو کشور همواره به مناسبت های مختلف بر ضرورت توسعه این روابط در سایر زمینه ها از جمله اقتصادی، نظامی و دفاعی ، فرهنگی ، علمی ، اجتماعی و ورزشی تاکید داشته و دارند.
با چنین نگاه و راهبرد کلانی رفت و آمدهای مقام های دو کشور در سطوح مختلف در ۱۵ سال اخیر به پایتخت های یکدیگر به شدت افزایش یافته است تا جایی که در برخی از این سفرها شمار وزرا و سطح اعضای هیات قابل توجه بوده و همزمانی سفر سید عباس صالحی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی به عراق با وزیر دفاع نیز از این زاویه قابل تحلیل است.
بدون شک زمینه های همکاری در هر یک از بخش ها برای دو کشور در هر مقطعی متفاوت است و با توجه به شرایط امروز منطقه غرب آسیا و تحرکات موجود در آن از سوی برخی طرف های منطقه ای و خارج از آن می توان سه زمینه همکاری نظامی و امنیتی برای تهران – بغداد در شرایط کنونی شامل همکاری برای بازسازی ارتش عراق ، مقابله با تروریسم و همکاری های امنیتی در نظر گرفت.
باید در نظر داشت که سیستم دفاعی عراق پیش از آغاز جنگ تحمیلی صدام علیه ایران تابع بلوک شرق بود و قبل از آغاز جنگ صدام علیه ایران وی با پی بردن به برخی مشکلات آن از جمله عدم توانایی حمایت کشورهای این بلوک از عراق در صورت لزوم و نقشه هایی که در سر داشت رفته رفته به صورت ترکیبی شامل سلاح های شرقی و غربی شد و صدام قبل از سقوط، تقریبا از تجهیزات و امکانات هر دو سیستم دفاعی شرق و غرب بهره می گرفت .
این موضوع همچنان از سوی برخی کشورها از جمله عراق پیگیری می شود و این کشور در جریان بازسازی ارتش خود در سال های اخیر و به دنبال فروپاشی آن با حمله غرب به عراق تلاش دارد تا از تجهیزات و امکانات نظامی هر دو طرف برای برقراری ثبات و امنیت در این کشور بهره گیرد.
در مقطع کنونی عراق از نظر وضعیت دفاعی دارای یک ارتش تازه تشکیل شده است و از نبود ثبات و امنیت در بخش هایی از این کشور به خاطر باقیمانده های نظام بعثی و وجود تروریسم تکفیری و سلفی ساخته و مورد حمایت برخی کشورهای عربی رنج می برد و همین موضوع موجب شده است تا برای مقابله با این خطرات به شدت به دنبال بازسازی سیستم دفاعی و نظامی خود و تامین برخی از ادوات نظامی و تجهیزات مورد نیاز خود باشد.
در همین ارتباط پیشرفت های جمهوری اسلامی ایران از نظر دفاعی و نظامی در سال های اخیر و دستاوردهای آن در عرصه های مختلف زمینی ، هوایی و دریایی در حدی است که می تواند علاوه بر تامین نیازهای نیروهای چهارگانه در ایران ، بخشی از تجهیزات مورد نیاز برخی کشورهای دیگر به خصوص کشورهای همسایه را هم برآورده کند.
علاوه بر این باید در نظر داشت با توجه به وجود نزدیک به یک هزار و ۵۰۰ کیلومتر مرز زمینی و دریایی بین ایران و عراق وجود هرگونه ناامنی در این کشور تاثیر نامطلوبی بر دیگر کشورهای همسایه عراق به خصوص ایران خواهد داشت و با توجه به شکل گیری گروه های تروریستی مختلف در جهان با ویژگی مهم فرامرزی ، اکنون بر خلاف گذشته تهدید آنها متوجه یک کشور نبوده و شماری از کشورها را در بر می گیرد و حتی ممکن است بر امنیت جهانی نیز تاثیر گذار باشد.
روی همین نگاه جدید به تروریسم ضرورت ایجاب می کند که دو کشور همسایه و دوست ایران و عراق با وجود اشتراکات فراوان همواره با تقویت همکاری ها به خصوص در بخش نظامی و امنیتی نسبت به خنثی سازی خطرات موجود و بهره مندی دیگر کشورها از امنیت و ثبات اقدام کنند و حضور مستشاران ایرانی در جریان مقابله عراق با داعش و اشغال بخش هایی از این کشور بنا به درخواست دولت عراق نیز در همین چارچوب قابل ارزیابی و تحلیل است.
در سایه چنین رویکرد جدیدی روابط نظامی و امنیتی ایران و عراق پس از سقوط صدام دیکتاتور سابق عراق در سال ۱۳۸۲ (۲۰۰۳) و شکل گیری دولت جدید این کشور بر اساس نظام پارلمانی در عراق بر اساس آرای مردم وارد فصل نوینی شد و امضای تفاهم نامه بین وزرای دفاع دو کشور در دی ماه ۱۳۹۳ را می توان اوج این روابط و در همین راستا ارزیابی کرد.
جمهوری اسلامی ایران و عراق در جریان سفر هشتم دی ماه ۱۳۹۳ شمسی خالد متعب یاسین العبیدی وزیر دفاع جمهوری عراق به تهران و دیدار با سردار سرتیپ پاسدار حسین دهقان وزیر دفاع وقت ایران یک تفاهم نامه همکاری دفاعی امضا کردند.
در این یادداشت تفاهم، حوزه های همکاری دفاعی میان دو کشور تعیین و دو طرف برای اجرای تفاهمات میان دو کشور تأکید و مقرر کردند تا همکاری ها برای ایجاد ارتش ملی عراق جهت حفظ تمامیت ارضی و امنیت عراق ادامه یابد و دو طرف مشورت هایی را در این خصوص داشته و بر آن تداوم بخشند.
همچنین دو طرف در این تفاهم نامه بر ضرورت مشاوره و دیدار به منظور رایزنی برای نحوه تأمین امنیت منطقه اشتراک نظر داشتند و از آنجا که تروریسم نه تنها به امنیت عراق بلکه بر امنیت کل منطقه تأثیرگذار است، تصمیم گرفته شد به مشاوره ادامه دهند.
البته باید در نظر داشت که امضای چنین تفاهم نامه های به خودی خود نمی تواند منجر به ثبات و امنیت بین دو کشور باشد بلکه لازمه آن پیگیری و اجرایی شدن بندهای مختلف آن با برگزاری جلساتی در همین ارتباط برای برخی مسایل و مشکلات روز و پیش آمده می باشد که این مهم می تواند با رفت و آمدها، رایزنی و گفت و گوهای مقام های دفاعی دو کشور تامین شود.
در همین راستا سرلشکر عثمان الغانمی رئیس ستاد ارتش عراق ۵ مهر ماه ۱۳۹۶ در راس هیات عالی رتبه نظامی در تهران با سرلشکر محمد حسین باقری رییس ستاد کل نیروهای مسلح در خصوص هماهنگی و همکاری های نظامی بین دو طرف گفت و گو و تبادل نظر کرد.
الغنامی در خصوص این سفر تاکید کرد: با قدرت نیروهای عراقی و با همکاری دوستان و هم‌ پیمانان راه مقابله با تروریست ها را ادامه خواهیم داد. جمهوری اسلامی ایران همواره و به خصوص در شرایط بحرانی با ما بوده است و ما به ایران اعتماد کامل داریم و معتقدیم که ایران تا آخر با ما خواهد ماند تا اینکه عراق به ثبات برسد و کار بازسازی را شروع کند.
امیر حاتمی هم در جریان گفت و گوی تلفنی ۱۵ آبان ۱۳۹۶ با سرلشکر عرفان محمود الحیالی همتای عراقی خود ضمن تبریک پیروزی عراق بر داعش در بخش هایی از عراق ، آخرین تحولات منطقه ای و بین المللی را بررسی و بر همکاری و تلاش بیشتر برای نابودی کامل تروریست ها تاکید کرد.
وی در این تماس با اعلام آمادگی ایران برای کمک به بازسازی عراق با بهره گیری از تمام ظرفیت ها خاطر نشان کرد که شرایط لازم برای همکاری براساس تفاهمنامه همکاری امضا شده در تهران کاملا مهیاست.
علاوه بر این باید گفت که وجود برخی بدخواهان ملت عراق و برخی ملت های دیگر در منطقه نیز با هدف تجزیه این کشور و دستیابی به سیاست های مورد نظر خود در منطقه غرب آسیا ضرورت همکاری سیاسی ، نظامی و امنیتی و دیگر بخش ها بین تهران و بغداد را بیش از پیش افزایش می دهد چرا که هرگونه حصول به نتیجه سیاست های مزبور می تواند بر ثبات و امنیت هر دو کشور تاثیر گذاشته و مشکلات آنان را دو چندان کند.
در همین ارتباط امیر حاتمی ۲۶ مهر ماه ۱۳۹۶ تاکید کرد: رهایی عراق از دست تروریست‌ها یک هدف والا برای ایران است و ما به جد نگران وحدت و یکپارچگی عراق هستیم.
وزیر دفاع وپشتیبانی نیروهای مسلح افزود : تروریست ها طراحی کرده بودند تا کینه و اختلاف در منطقه بماند اما امروز ملت ایران و عراق با هم دوست هستند و رهایی عراق از دست تروریست‌ها یک هدف والا برای ایران است و ما هر کمکی برای حفظ وحدت عراق می‌کنیم.
وی با اشاره به فتنه‌انگیز‌های رژیم صهیونیستی در منطقه غرب آسیا خاطر نشان کرد، این رژیم تنها حامی همه‌ پرسی در اقلیم کردستان عراق بود و برای همه مشخص است که این رژیم تا امروز برای کسی خیرخواهی نکرده است. حتما یکی از اهداف تل آویو در حمایت از استقلال اقلیم کردستان عراق نزدیکی به مرزهای ایران است، البته ما به هیچ وجه این حضور را تحمل نخواهیم کرد
در همین چارچوب باید ذکر کرد که همکاری دفاعی و نظامی ایران فقط مختص به عراق نیست بلکه جمهوری اسلامی ایران همواره بر ضرورت همکاری ها از این نوع با دیگر کشورهای همسایه و حتی غیرهمسایه نیز برای ثبات و امنیت بیشتر تاکید داشته و دارد.
وزیر دفاع ۴ مهر ماه ۱۳۹۶ در دیدار با هاکان تکین سفیر ترکیه در ایران با تاکید بر این که ایران با هر گونه تغییر در مرزهای جغرافیایی و تجزیه کشورهای منطقه مخالف است، ابراز امیدواری کرد با تداوم رایزنی های مقامات سیاسی و دفاعی ارشد دو کشور و روند رو به رشد روابط سیاسی، اقتصادی و فرهنگی دو طرف، روابط تهران-آنکارا در ابعاد دوجانبه و منطقه ای بیش از پیش رشد و ارتقاء یابد.
وی ۱۶ مهر ماه نیز موضع رسمی جمهوری اسلامی ایران را همکاری با همه کشورهای منطقه برشمرد و گفت: از همه کشورهای منطقه با تمام وجود و صمیمانه برای ایجاد حفظ، صلح، ثبات و امنیت دعوت به همکاری می کنیم.
امیر حاتمی نمونه موفق این همکاری را در جریان بحران در سوریه و عراق ذکر کرد و ادامه داد: از همکاری ایران، سوریه، ترکیه، عراق و روسیه نتیجه خوبی گرفته شد و امروز بخش قابل توجهی از جریان تکفیری و تروریستی نفس های آخر خود را می کشند.
وزیر دفاع با اشاره به اینکه با هرگونه حرکت خلاف صلح و ثبات به شدت مخالفیم، تاکید کرد: اجازه نمی دهیم حرکتی مخالف همکاری کشورهای منطقه شکل بگیرد.
در خاتمه باید گفت که با وجود برخی نگرانی ها و مخالفت بی دلیل از توسعه و گسترش روابط و مناسبات بین دو کشور ایران و عراق و کشورهای دیگر منطقه اکنون فصل جدیدی در این ارتباط گشوده شده است که بدون دخالت برخی طرف های خارج از منطقه کاملا در راستای ثبات و امنیت بیشتر مردم منطقه و مقابله با برخی خطرات موجود در آن است و بهترین گزینه برای دیگران مشارکت در این روند به جای برخی سنگ اندازی ها و کارشکنی ها است چرا که امنیت به مثابه کشتی است که همگان بر آن سوار هستند و در صورت بروز خطر کسی را یارای رهایی از آن نیست.
از داود پورصحت
خاورم*۱۴۳۶*۱۵۸۶