سایت خبری تحلیلی کسب و کار استارت آپ | کارآفرینی | دانش بنیان | اقتصاد
حامد شایگان
به گزارش کسب و کار نیوز، صنعت شیرینی و شکلات ایران سالانه بیش از یک میلیون و ۵۰۰ هزار تن تولید دارد که بخشی از آن تابع مواد اولیه وارداتی است، به طوری که ۲۵۰ میلیون دلار صرف واردات مواد اولیه (غیر از آرد، گندم، شکر و روغن) و ماشین‌آلات آن می‌شود و در مقابل نزدیک به ۶۰۰ میلیون دلار برای کشور ارزآوری دارد، در شرایطی که بازار ۲ میلیارد دلاری کشور تا حدودی در اختیار برندهای خارجی با زرق و برق کادویی و چشم‌نواز قرار گرفته‌اند.
قاچاق شیرینی و شکلات نیز مانند سایر بخش‌ها از طریق کولبرها، ورودی‌های رسمی و غیررسمی انجام می‌شود و حتی کالا به صورت کانتینری و با تخلفات گمرکی نیز اتفاق می‌افتد، اما واقعیت این است که برندهای خارجی در بازار ایران جا خوش کرده‌اند و توانسته‌اند به خوبی نظر مردم را جلب کنند و حتی در فروشگاه‌ها نیز به وفور دیده می‌شوند. آدامس در کنار شکلات و نوشیدنی‌های انرژی‌زا و… یکی از معروف‌ترین محصولات قاچاق‌پذیر است. در حالی که ظرفیت تولید آدامس در کشور بیش از ۴۰ میلیون تن است، اما به دلیل افزایش قاچاق، تولید این محصول در کشور به کمتر از ۲۰ میلیون تن در سال رسیده است.
بسته‌بندی چشم‌نواز شکلات‌های خارجی
فناوری تولید شکلات در سال‌های اخیر در ایران ارتقا یافته و حتی میزان و چگونگی مصرف مواد اولیه را تحت‌تأثیر قرار داده است. ایران نیز در این مسیر گام‌های مثبتی برداشته، اما بخشی از نیاز این بخش را شامل پودر کاکائو و لیکور شکلات از چین، اروپا، ترکیه، آمریکا و… با قیمت و کیفیت‌های متفاوت تأمین می‌کند. بنابراین کیفیت شیرینی و شکلات بسیار متنوع است.
یک عضو هیأت‌مدیره خانه صنعت، معدن و تجارت با اشاره به اینکه مردم ایران تا حدودی خارجی‌پسند هستند، به دلایل عرضه و قاچاق گسترده شیرینی و شکلات پرداخت و گفت: با وجود اینکه ذائقه مردم در تمام دنیا یکسان نیست و بازار این محصولات به نوعی محدود (بنچ‌مارکتینگ) است، اما شرکت‌های بین‌المللی یا برندهای معروف همیشه به دنبال عرضه محصولات جدید یا عرضه گسترده تولیداتی هستند که مورد استقبال بازارهای مختلف قرار گرفته‌اند. به همین دلیل این محصول‌ها قاچاق‌پذیرتر هستند. از طرف دیگر بخشی از این مساله در نتیجه ضعف شرکت‌های ایرانی برای تولید ترکیبات و محصولات جدید نمایان شده است زیرا برخی از شرکت‌های داخلی نتوانسته‌اند ترکیبات جدید را با کیفیت محصولات خارجی تولید کنند.
آرمان خالقی با بیان اینکه آشنایی با ذائقه مصرف‌کننده‌ها و عرضه محصولات متناسب با آن در سهم بازار و کاهش قاچاق تأثیرگذار است، افزود: برخی محصولات با کیفیت بالا نیز ممکن است در یک بازار مورد استقبال قرار نگیرد. برای نمونه شکلات‌های تند در ایران چندان مورد پسند نیست. در گذشته شرکت‌های ایرانی کمتر به ارزیابی و شناخت سلیقه مشتری می‌پرداختند، اما به تازگی شرکت‌های ایرانی توانسته‌اند موفق‌تر عمل کنند، گرچه همچنان از نظر بسته‌بندی و طراحی ضعیف عمل می‌کنند و حتی روی زرورقی که روی شکلات کشیده می‌شود چندان توجه نمی‌کنند و همین مساله باعث شده شکلات‌های خارجی در این بخش مورد استقبال بازارهای ایران قرار بگیرند؛ ازاین‌رو می‌توان گفت هنوز هم شرکت‌های ایرانی در حوزه شکلات‌های هدیه‌ای چندان موفق نبوده‌اند و بخشی از محصولات وارداتی یا قاچاق به این بخش مربوط می‌شود.
او دلایل بی‌توجهی تولیدکننده‌های ایرانی به همه ذائقه‌ها را اینگونه توضیح داد: برخی تولیدکننده‌های ایرانی به دنبال تأمین همه تقاضاها نیستند و به بازار موجود اکتفا کرده‌اند، در حالی که ظرفیت افزایش تولید و عرضه برای این شرکت‌ها وجود دارد. بنابراین برای حمایت از شیرینی و شکلات ایرانی باید روی نیاز خاص مصرف‌کننده‌ها سرمایه‌گذاری شود تا سهم بازار را افزایش دهند. در این مسیر مانعی وجود ندارد زیرا دانش تولید شیرینی و شکلات در ایران شکل گرفته و شرکت‌ها تنها باید بیشتر روی تکنولوژی‌ها، ایجاد کنسرسیوم و تولید مشترک با شرکت‌های بین‌المللی برنامه‌ریزی کنند.
دلایل جذابیت قاچاق شیرینی و شکلات
در منطقه خاورمیانه بازار شیرینی و شکلات اندازه‌ای ۵.۵ میلیارد دلاری دارد و بسیاری از برندهای بزرگ اروپایی و ترکیه‌ای حضور دارند و آنها توانسته‌اند با ارتقای کیفیت تولید، بسته‌بندی و ماندگاری کالا به سطح خوبی برسند و همین مجاورت با بازارهای لوکس زمینه قاچاق کالا در ایران را نیز افزایش داده است.
دبیرکل کانون انجمن‌های صنایع غذایی ایران در گفتگو با «کسب‌وکار» دلایل حضور گسترده برندهای خارجی شیرینی و شکلات را اینگونه بررسی کرد: وقتی تفاوت قیمت محصولات مصنوعی است حضور کالای خارجی در کشور سودآور می‌شود. از طرف دیگر بالا بردن تعرفه‌ها قاچاق کالا را سودآور‌تر می‌کند؛ ازاین‌رو می‌بینیم در حوزه‌هایی که بازار بزرگ و مناسبی وجود دارد، با وجود محدودیت واردات، عرضه کالای خارجی که بیشتر قاچاق است در بازار زیاد دیده می‌شود، برای نمونه برای شیرینی و شکلات واردات وجود ندارد، اما می‌بینیم که در همه مغازه‌ها عرضه می‌شود؛ ازاین‌رو معضل تکنولوژی تاحدودی در این تولیدات برطرف شده و امروز برای حمایت از کالای ایرانی باید مبارزه با قاچاق را جدی‌تر بگیریم.
کاوه زرگران با تاکید بر اینکه تخمین قاچاق غیرعلمی است و مستنداتی نیز در این بخش وجود ندارد، افزود: برخی حوزه‌ها که اندازه محصول کوچک و دارای قیمت بالایی است پتانسیل بیشتری برای قاچاق دارد، حتی بیشتر از تولید داخلی واردات می‌شود.
او با اشاره به اینکه بازار شکلات در سال ۲۰۱۸ نزدیک به ۲ میلیارد دلار تخمین زده شده است، تصریح کرد: در سال گذشته نزدیک به ۵۷۰ هزار دلار صادرات داشته‌ایم که به طور کلی می‌توان گفت بازار برنج و زنجیره آرد بزرگ‌ترین گردش مالی را سالانه به خود اختصاص می‌دهند. در آرد ۹۱ میلیون دلار در سال ۹۶ صادرات داشتیم. در سال ۹۵ نزدیک به ۹ میلیون دلار بوده و این در نتیجه کشش بازار کشور همسایه به ویژه عراق بوده است. در برخی از محصولات رشد قابل ملاحظه بوده، به گونه‌ای که صادرات صنایع غذایی کشور در سال ۹۶ یک میلیون و ۹۴۱ هزار تن با ارزش بیش از ۲ میلیارد و ۸۲۴ میلیون دلار بوده که نسبت به مدت مشابه سال قبل بیش از ۱۷ درصد از نظر وزنی افزایش و حدود ۱.۷ درصد به لحاظ ارزشی کاهش داشته است. همچنین نزدیک به ۲۵ درصد لبنیات و بستنی با وزن ۳۸۴۱ هزار تن و با ارزش ۷۰۶ میلیون دلار صادرات شد که نسبت به سال ۹۵ از نظر وزنی ۱۲ درصد کاهش و ارزشی ۹ درصد کاهش داشته، اگرچه پیش‌بینی می‌شد سال ۹۶ رکورد صادرات لبنیات را بشکنیم، اما دولت عراق تعرفه را بالا برد و پیش‌بینی‌ها محقق نشد.
او بیان اینکه در بخش شیرینی و شکلات در میزان صادرات تغییرات چندانی در سال ۹۶ نسبت به سال ۹۵ نداشته‌ایم، تصریح کرد: صادرات شیرینی و شکلات با وزن ۲۱۲ هزار تن با ارزش ۵۹۰ میلیون دلار انجام شد که یک درصد کاهش وزنی و ۲ درصد افزایش ارزشی داشته است. همچنین رشد ۵ درصدی صادرات آبمیوه با وزن ۱۰۶ تن و ارزش ۱۳۸ میلیون دلار داشتیم که از نظر وزنی ۷۲ درصد و ارزشی ۸۶ درصد افزایش داشته است. البته باید توجه داشت که ظرفیت صادرات آبمیوه در ایران بسیار بالاتر است و از نظر ارزشی این میزان صادرات اصلاً بالا نیست، هرچند نسبت به سال گذشته رشد بالایی داشته است.
زرگران راهکار حمایت از شیرینی و شکلات ایرانی را در گروه ارائه یارانه دانست و گفت: دولت اگر به دنبال تثبیت نرخ ارز است باید یارانه برای بخش تولید در نظر بگیرد زیرا امروز ضرر انباشته در بخش صنعت بالاست. همچنین باید در بخش صادرات اجازه بدهد صادرکننده ارز را مستقل به بازار عرضه کند زیرا در برخی تولیدات مزیت رقابتی چندانی با این شرایط وجود ندارد.
