سایت خبری تحلیلی کسب و کار استارت آپ | کارآفرینی | دانش بنیان | اقتصاد
مسعود کرباسیان، محسن صفایی فراهانی، عبدالناصر همتی،احمد خرم وزیر، طهماسب مظاهری و ... از آیت الله هاشمی رفسنجانی نوشتند
به گزارش کسب و کار نیوز به نقل از اتاق ایران، بخشی از شخصیت ها و مسئولان اقتصادی کشور که طی سال های گذشته روابط نزدیکی با آیت الله هاشمی رفسنجانی داشتند در یادداشت هایی از نگاه اقتصادی آیت الله و از عملکرد اقتصادی دولت های سازندگی به روزنامه های شرق، اعتماد، ایران، فرهیختگان و... نوشتند.
او نابغه بود
مسعود کرباسیان رییس کل‌گمرک
اواخر دوران ریاست‌جمهوری دور دوم آقای هاشمی در سفری همراه ایشان به ٥ کشور آفریقایی رفته بودم. آن زمان معاون بازرگانی خارجی بودم. در سفر به اوگاندا بود. مرحوم آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی هنگام بازگشت به شهر جین جا که شهری مسلمان‌نشین در این کشور است، از کنار سد برقابی عبور می‌کرد که دستور توقف داد. ایشان از ماشین پیاده شد و درخواست کرد تا درباره ویژگیهای سد برایش توضیح بدهند. مهندس سازنده سد درباره میزان برقی که سد تولید می‌کرد، توضیحاتی داد. بعد از پایان توضیحاتش، آقای هاشمی که به دقت به صحبت‌های مهندس سازنده گوش می‌کرد، گفت که این سد چنین حجمی از برق را تولید نمی‌کند، چون این سد ٧ دریچه ورودی آب دارد و این رقم برق اعلام شده غیرواقعی است. مهندس سازنده سد که بسیار متعجب شده بود، مجبور شد اطلاعات ارایه شده را اصلاح کند. او سپس به همراهان آقای هاشمی گفت قدر این مرد را بدانید، او بسیار نابغه است.
در دوران ریاست‌جمهوری آقای هاشمی‌رفسنجانی، ترکمنستان با بحران غذا روبه‌رو شد. آقای نیاز اف، رییس‌جمهور این کشور از ایران درخواست کمک کرد. آقای هاشمی دستور داد که به این کشور آرد و گندم ارسال شود. اما ترکمنستان پولی برای پرداخت به ایران نداشت. دولت ترکمنستان پیشنهاد کرد به جای پول آرد و گندم، پنبه به ایران صادر کنند. آن زمان به لحاظ قانون حمایت از تولید داخلی، واردات پنبه ممنوع بود. در نتیجه با تصمیم آقای هاشمی بنا شد، پنبه را دریافت کرده و دوباره صادر کنیم. آقای نیاز اف همیشه خود را مدیون آقای هاشمی می‌دانست. این موضوع هیچ‌وقت خبری نشد، اما تدبیر آقای هاشمی سبب شد تا روابط ایران با همسایگان ریشه‌دار و عمیق شود. آقای هاشمی به لحاظ حسن همجواری به همسایگان احساس تعلق می‌کرد.
نقش ماندگار هاشمی در نهادینه‌سازی جمهوریت
محسن صفایی فراهانی فعال سیاسی اصلاح‌طلب
فوت ناگهانی آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی بسیار تاسف‌برانگیز بود. ایشان سیاستمداری باهوش و دقیق در طول سی و هفت سال عمر انقلاب اسلامی بود که از ایشان یک استثنا می‌ساخت. آیت‌الله هاشمی از معدود سیاستمداران ایرانی بودند که با خصلت برتر فردی در مجموعه نظام نقش‌آفرینی کردند. نقش ایشان در ایجاد نظم و سازمان نظام جمهوری اسلامی ایران بسیار تعیین‌کننده و ستودنی بوده است. این فقیه سیاستمدار گرانقدر در طول عمر انقلاب عرصه‌های مختلفی را تجربه کرد. از دوران عسرت جنگ تا حضورش در مجلس شورای اسلامی و قانونگذاری، ریاست مجمع تشخیص مصلحت نظام، ریاست خبرگان و جایگاه ریاست‌جمهوری کشور فراز و فرودهای بسیاری را پیموده است. به قول قدما ایشان در دیکته ننوشته بی‌غلط بود. البته طبیعی است که این لیوان بخش‌هایی خالی و پر دارد. مهم‌ترین حسن شخصیت آقای هاشمی‌رفسنجانی دقت نظر ایشان و اعتدال‌طلبی و صلح‌جویی بود. اهمیت به قانون و صندوق رای از دیگر خصایص خاصه ایشان بود که باعث شد تا این تصویر از ایشان ثبت شود که همانقدر که دل در گروی اسلام دارد به جمهوریت نظام هم اعتقاد دارد. بارها خود را در معرض رای و انتخاب مردم قرار داد و حتی تا همین اواخر یعنی در سال‌های ٩٢ و ٩٤ بالا رفتن سن نیز ایشان را از این مهم بازنداشت. این مساله نشات گرفته از نگاه ایشان بود. در روش و منش هاشمی آموزگاری نهفته بود و به فعالین سیاسی می‌آموخت که خودشان را در معرض انتخاب مردم قرار دهند و به رای مردم احترام بگذارند. همین مساله سبب شد که حتی در سال‌هایی که از تندرو‌ترین گروه‌ها تا گروه‌های معتدل آقای هاشمی را با شدت می‌کوبیدند کنج عزلت و قهر سیاسی را پیش نگرفت و در میدان سیاست باقی ماند تا رسالت و تکلیف خود را انجام دهد. به میزانی که شخصیت آقای هاشمی در سیاست ایران بزرگ بود، دیگر شخصیت‌ها برای اینکه خودی نشان دهند به تخریبش می‌پرداختند ولی این نوع تخریب‌ها در جامعه اثر چندانی نداشت. زمانی که در سال ٩٢ از آقای روحانی حمایت کرد تاثیر حمایتش در رای آقای روحانی بسیار زیاد بود. زمانی که ایشان در معرض کاندیداتوری خبرگان قرار گرفت رای بالای ایشان نشان از اثرگذاری شخصیت‌شان داشت. شاید بتوان این ویژگی را ماندگار‌ترین بخش شخصیت ایشان نامید که عملا به جمهوریت نظام التزام داشت و برایش ارزش قایل بود. امروز در نبود آقای هاشمی نگرانی‌ها از این حیث از بین رفته است و مردم به صندوق‌های رای اعتماد پیدا کرده‌اند. این باور امروز مرهون آقای هاشمی است. خاطرات ریز و درشت بسیاری از زمان جنگ تا پس از آن با آیت‌الله هاشمی داشته‌ام. یکی از دلچسب‌ترین این خاطرات برخورد آقای هاشمی با شرکت مپنا بود. وقتی شرکت مپنا شکل گرفت، توفیقاتی به دست آورد و نیروگاه اراک به بهره‌برداری رسید. آقای هاشمی خواست تا توضیحاتی پیرامون آن به ایشان داده شود. آن زمان وزیر نیرو آقای زنگنه بود. ما در این جلسه که در دفتر ریاست‌جمهوری برگزار شد به ایشان توضیحاتی دادیم. جلسه یک ساعته، دو ساعت و نیم به طول کشید و وزیر صنایع سنگین، وزیر نفت، رییس سازمان برنامه و وزیر نیرو به این جلسه دعوت شده بودند. در این جلسه سوالات زیادی پرسیده شد که چه امکاناتی دارد؛ چطور توانسته‌ایم این نیروگاه را ارزان‌تر بنا کنیم و همکاری با شرکت‌های داخلی چه تفاوتی با شرکت‌های خارجی دارد. همه و همه را که شرح دادیم ایشان به آقای روغنی‌زنجانی رو کرده و گفت که من اگر جای شما باشم همینجا دست ایشان را می‌گرفتم و به سازمان برنامه می‌بردم که آیین‌نامه این شرکت‌ها را بنویسد. سپس آقای هاشمی رو به وزیر نفت گفت که بیشتر از اینکه وزارت نیرو به چنین شرکت‌هایی نیاز داشته باشد، شما نیاز دارید تا کشور در حوزه نفتی وابسته به دیگر کشورها نباشد و بتوانیم از پتانسیل‌های داخلی کشور استفاده کنیم. این مساله نشان می‌دهد که آقای هاشمی با وجود اینکه یک شخصیت روحانی بود و به کارهای فنی علی‌القاعده آشنایی چندانی نداشت اما بحث را کاملا دریافته بودند. ایشان به مباحث به دقت و با حوصله گوش می‌داد و کارکرد ویژه آنها را به خوبی در می‌یافت. وقتی خانم بی‌نظیر بوتو به عنوان نخست وزیر پاکستان به تهران آمده بود، از دفتر آقای هاشمی تماس گرفتند که کارکرد شرکت را برای خانم بوتو توضیح دهم و خانم بوتو هم علاقه‌مند شده بود که با این مقوله آشنا شود. ایشان پیگیر مساله بودند و نمی‌خواستند که امکانات کشور هرز برود. آخرین ملاقات بنده با آقای هاشمی چهار یا پنج ماه پیش بود که به خوبی مشخص بود ایشان همچنان با همان حوصله و دقت مسائل کشور را بررسی و پیگیری می‌کند. البته هر مسوولی در طول دوران فعالیت خود اشتباهاتی دارد که به جای خود قابل مطرح است اما نمی‌توان انکار کرد که نام هاشمی در تاریخ ایران در نهادینه‌سازی جمهوریت در کشور ماندگار خواهد شد.
کارشناسی توسعه‌گرا
عبدالناصر همتی رییس بیمه مرکزی ایران
صحبت کردن در مورد آیت‌الله هاشمی مرد بزرگی که هم در کسوت روحانی و مجاهدی نستوه، هم سیاستمداری با تدبیر و دارای سعه‌صدر باشد هم اقتصادشناسی با تسلط و فهم برنامه‌ریزی باشد، هم جامعه‌شناسی دردشناس و سنگ صبوری برای همه گروه‌های اجتماعی و سیاسی باشد و از همه مهم‌تر مصالح و منافع ملی، نظام را همیشه به قدرت و منافع شخصی ترجیح بدهد، بسیار سخت است و بیان آن در چند خط و جمله ناممکن! در مدت ٣٥ سالی که به علت مسوولیت‌های اجرایی خصوصا در دوره مسوولیت خبری و سیاسی در صدا و سیما با ایشان ارتباط داشتم ایشان را بسیار دقیق، کارشناس، توسعه‌گرا و مهربان دیدم. در همه مسائل سیاسی، اقتصادی و اجتماعی دارای نظر کارشناسی بودند. یکبار به ایشان عرض کردم موقع گزارش دادن به شما خیلی باید مواظب باشیم چون خیلی سریع نواقص گزارش‌ها و مطالب ارایه شده را تشخیص داده، با طرح سوال، گزارش دهنده را گیر می‌انداختند. بسیار اهل مطالعه بودند. معمولا کتاب جدیدی که در زمینه اقتصاد می‌‌نوشتم یک نسخه به ایشان تقدیم می‌کردم و با اظهاراتی که در دیدارهای بعد می‌کردند متوجه می‌شدم کتاب را کامل مطالعه کرده‌اند، در حالی که مشغله بسیار زیادی داشتند. ایشان با گذشت زمان و مشاهده مشکلات اقتصاد دولتی به تدریج دیدگاه قوی‌تری نسبت به اقتصاد غیردولتی پیدا کردند و تلاش جدی در مجمع تشخیص برای تصویب قانون مربوط به خصوصی‌سازی موارد ذیل اصل ٤٤ انجام دادند و همواره در طول یک دهه گذشته در خیلی از ملاقات‌ها از اینکه این سیاست‌های مصوب مجمع و تاکیدات مقام معظم رهبری در این زمینه اجرا نمی‌شود ناراحت و نگران بودند. به عدالت اجتماعی خیلی اهمیت می‌دادند و یکی از آرزوهایش تصویب لایحه فقرزدایی بود که متاسفانه با تغییر دولت معوق ماند و عملا به نتیجه نرسید همانطور که مقام معظم رهبری در پیام‌شان تاکید کردند به‌رغم داشتن اختلاف دیدگاه‌های نظری همواره مطیع نظرات رهبری بودند. یادم می‌آید چند سال پیش در اوج بحث‌های سیاسی و اجتماعی و تنش‌های موجود در جامعه در پاسخ به این سوال که نظر شما چیست و شما چه اقدامی می‌خواهید بکنید ایشان تاکید کرد من هر تصمیم و نظری داشته باشم از طریق مقام رهبری انجام می‌دهم. هیچ اقدامی را بدون پذیرش و تصمیم مقام رهبری برای جامعه مفید نمی‌دانم. روح‌شان شاد و یادشان گرامی باد
٥ اقدام اقتصادی آیت‌الله
علی آقامحمدی عضو مجمع تشخیص مصلحت
آیت‌الله در دوران بعداز جنگ مسائل مهمی را در اقتصاد ایران تعقیب می‌کرد که فصل‌های اقتصاد بلندمدت را ترسیم می‌کرد. ایشان در دوران بعد از جنگ یکی از نخستین بحث‌های که مطرح و پیگیری کردند بحث ساخت سدهای مخزنی بود. ایشان به آقای فروزنده رییس قرارگاه خاتم‌الانبیای وقت دستور دادند تا تمام مناطقی که امکان ایجاد سدهای مخزنی وجود داشت را بررسی کند. یک گروه مشاور طراحی برای این امر نیز مستقر شدند تا بعد از پایان جنگ کشور دارای سدهای مخزنی باشد. حتی در بازدیدی که با ایشان به غرب کشور داشتیم ایشان تاکید داشتند که نفت یکباره می‌آید و بعد می‌رود و تمام می‌شود اما آب می‌آید و می‌رود به این جهت باید یاد بگیریم از آب‌های عبوری استفاده بهینه را بکنیم. ایشان معتقد بودند که باید بتوانیم آب را به جریان بیندازیم تا در کشاورزی از آن بهره ببریم.
تدبیر ایشان این بود که بتوانیم همزمان با درگیری‌های زمان جنگ موضوع سد‌سازی را نیز پیش ببریم تا بعد از جنگ مقداری آب مهار کرده داشته باشیم و الان طرح‌های بزرگی که در غرب کشور در این مورد نهایی شده است به همت آن زمان ایشان انجام شده و پی‌ریزی شده است.
یکی دیگر از توجه‌های خاص ایشان به موضوع آموزش نیروی انسانی و آموزش‌های علمی بود. آیت‌الله هاشمی در زمینه آموزش معتقد بود که ولو به اینکه هزینه بیشتری برای این بخش انجام شود؛ ضروری است که گام‌های بلندتری برداشته شود به همین جهت در جاهایی که لازم بود از بودجه‌های دولتی استفاده شود دستور استفاده از آن را می‌داد و در عین حال نیز دانشگاه آزاد اسلامی هم در همین راستا ایجاد شد تا کشور در مسائل علمی عقب نماند، به همین جهت هم این اقدامات به فرصت خوبی برای کشور مبدل شد تا نیروی انسانی تحصیل کرده ایجاد شود و نقطه عطفی در موضوع دانش و علم در کشور شد.
در همین حال سومین اقدام تاثیرگذار آیت‌الله در بعد از دوران جنگ به موضوع کشاورزی‌های نوین باز می‌گردد. در زمان ایشان و بابرنامه‌ریزی‌های که ایشان انجام دادند و توجهی که به موضوع کشاورزی‌های نوین و آبیاری‌های نوین داشتند پیشرفت‌های بسیاری حاصل شد. در آن زمان فرهنگ استفاده از آبیاری‌های قطره‌ای و بارانی بسیار کم جا افتاده بود که با اقدامات و برنامه‌ریزی‌‌هایی که انجام شد و تاکیداتی که آقای هاشمی‌رفسنجانی داشتند فرهنگ استفاده از آبیاری‌های قطره‌ای و بارانی بیشتر در بین کشاورزان پیاده‌سازی شد و پیشرفت‌های خوبی در بخش کشاورزی حاصل شد.
چهارمین اقدام موثر آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی در دوران بعد از جنگ، درخصوص موضوع صادرات غیر نفتی بود. در زمانی که ایشان ریاست مجلس را بر عهده داشتند در زمان نهایی شدن برنامه اول توسعه در مجلس سوم حجم صادرات غیر نفتی ایران تنها به ٥/٠ میلیارد دلار می‌رسید که ایشان معتقد بودند باید این میزان به ٥/٢ میلیارد دلار در یک برنامه ٥ساله برسد. و در زمان تدوین برنامه سوم مقرر شد تا میزان صادرات غیرنفتی کشور به ٥/٢٩ میلیارد دلار برسد. در آن زمان بسیاری منتقد بودند که این حجم ایجاد بحران خواهد کرد ولی ایشان گفتند عدد را تغییر ندهید. بزرگ ببینید تا تلاش‌مان را مضاعف کنیم اگر حتی نصف این عدد هم محقق شود اقدام بزرگی صورت گرفته است و گام مهمی برداشته شده است و این دستور برای عدم تغییر عدد محاسبه شده در برنامه سوم موجب شد تا در انتهای برنامه عدد صادرات غیرنفتی به ١٥ میلیارد دلار برسد که ٦ برابر عدد ٥/٢ میلیارد دلار برنامه نخست توسعه است. آقای هاشمی‌رفسنجانی کلا ذهن توسعه‌ای داشتند. ایشان بسیار بی‌باک، جسور، بسیار خوشفکر بودند و علاقه داشتند توسعه ایران با سرعت انجام شود و به همین جهت نیز موضوع استفاده از سرمایه‌گذاری خارجی در کشور از سوی ایشان مطرح شد و با وجود مخالفتی که آن زمان با این موضوع می‌شد، پافشاری‌های ایشان موجب شد تا این سرمایه‌گذاری خارجی در یک جلسه غیر‌علنی و رسمی مجلس مصوب شود و در نهایت با گرفتن اعتبارات از خارج برای طرح‌های اقتصادی در پایان برنامه سوم ٢/٧ درصد رشد کرد.
چرچیل خاورمیانه و آسیا
احمد خرم وزیر راه و ترابری در دولت هشتم
علاقه‌مند به اجرای طرح‌های توسعه‌ای بود. نه فقط در حوزه اقتصاد که در حوزه‌های فرنگی، سیاسی و اجتماعی هم معتقد به دنبال کردن چنین طرح‌هایی بود. طرح‌های بزرگی مانند انتقال آب خلیج فارس به داخل کشور در زمان ریاست‌جمهوری ایشان آغاز شد. حتی پس از دوره ریاست‌جمهوری خود نیز با حساسیت ویژه‌ای توسعه کشور را در وجوه مختلف دنبال می‌کرد. سال ١٣٨١ به خوزستان سفر کردند. در ابتدای سفر مصاحبه‌ای تند علیه برنامه‌های دولت هشتم با خبرنگاران داشتند. نقد به نادیده گرفتن توسعه و بی‌توجهی به آنچه در دولت‌های قبل انجام شده بود. سفر آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی پنج روز به طول انجامید. در کنارش بودم، این چند روز و تمام طرح‌هایی که در خوزستان دنبال می‌شد را بازدید کردیم. در آن زمان هفت طرح بزرگ در خوزستان دنبال می‌شد. مثل طرح توسعه نیشکر، فولاد، سد مارون، کرخه و کارون ٣ از جمله این طرح‌ها بود. سفر که تمام شد نشست خبری مجددی برگزار شد. گفته‌های آقای رفسنجانی متفاوت از روز نخست سفر عنوان شد. ١٥ روز بعد در روز عید مبعث خدمت مقام معظم رهبری رسیده بودیم. دیدم آقای رفسنجانی دست آقای خاتمی را فشرد و با او گفت‌وگویی کرد. چند روز بعد در جلسه‌ای، آقای خاتمی از من پرسیدند: «در خوزستان چه گذشت که آقای هاشمی‌رفسنجانی از من تشکر ویژه کردند. ایشان گفتند توجه دولت شما به سازندگی از دولت من هم بیشتر است. » باید بر این نکته تاکید کنم که آقای رفسنجانی سیاستمداری بسیار زیرک بودند و از ایشان می‌توان به چرچیل خاورمیانه و آسیا نام برد.
مسعود نیلی، مشاور رئیس‌جمهوری
مردی تکرار نشدنی
درگذشت ناگهانی و جانگداز شخصیت بزرگ و کم‌نظیر، حضرت آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی، برای این‌جانب نیز مانند همه دلسوزان و علاقه‌مندان به بهروزی و پیشرفت کشور، موجب تأثر عمیق شد. اگر کسی بخواهد در مورد آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی حق مطلب را ادا کرده و بدون هیچ‌گونه اغراقی تنها عناوین ویژگیهای ایشان را ذکر کند، به فهرست بلندی می‌رسد که نه‌تنها هر‌یک از اجزای آن برای آنکه فردی را به یک شخصیت ماندگار تاریخی تبدیل نماید، کفایت می‌کند؛ بلکه این مجموعه وزین و منحصربه‌فرد صفات است که از ایشان چهره‌ای ممتاز و تکرار‌نشدنی می‌سازد.
در این مجال عمدتا عاطفی که امکان تمرکز کامل برای ادای حق مطلب وجود ندارد، شاید بتوان تنها به ذکر چند نمونه اکتفا کرد. اول، کسانی که با ایشان در حوزه‌های مدیریتی و کارشناسی آشنایی داشته‌اند، به‌ویژه کارشناسان و مدیرانی که در معرض سؤالات دقیق ایشان قرار گرفته‌اند، مطمئنا هوش و دقت آماری و ذهن محاسباتی ایشان را تحسین می‌کنند. نکته جالب آن است که این ذهن فعال و دقیق، با گذر زمان و رسیدن به سنین بالا هم دچار آسیب نشد و تا آخر همچنان از پرسش‌ها، نشانه‌های هوش و استعداد سرشار نمایان بود.
دوم، آیت‌الله هاشمی در تمام ایام حیات مؤثر خود، به اقتضای شرایط و ضرورت‌های محیط پیرامونی، همواره در زمان تقسیم کارها، سخت‌ترین امور را داوطلبانه برای خود انتخاب می‌کرد. کشور ما در تاریخ طولانی و پربار خود، شخصیت‌های بسیاری را تجربه کرده که برای تعالی کشور فداکاری‌های زیاد داشته‌اند. کم نبوده‌اند کسانی که جان خود را بر سر این راه گذاشته‌اند و شمار آنانی که از سرمایه مادی خود گذشته‌اند، بسیار است؛ اما اینکه یک شخصیت سیاسی برای پیشرفت کشور، مهم‌ترین سرمایه یعنی سرمایه سیاسی و محبوبیت خود را به میدان آورده و آن را هزینه کند، شاید بی‌نظیر باشد. آن زمان که لازم بود و تنها راه توسعه کشور برخورداری از چنین ویژگی‌ای بود، ایشان چنین کرد.
سومین ویژگی بارز شخصیتی و فکری آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی را می‌توان اعتقاد، جدیت و اهتمام ایشان بر ایفای نقش مردم در اداره امور دانست. ویژگی‌ای که هرچه زمان گذشت بارزتر و نمایان‌تر شد.
این‌جانب ضمن عرض تسلیت ارتحال این مرد بزرگ به خانواده محترم ایشان، مقام معظم رهبری و مردم شریف ایران، از خداوند متعال برای ایشان رحمت و غفران الهی و برای بستگان و مردم عزیز، صبر و اجر آرزومندم.
سه گام بزرگ و همزمان هاشمی
طهماسب مظاهری
دوران مســـــئولیت‌های آیـــت‌الله هاشــــــــــــمی رفسنجانی با فرازهای بسیاری همراه بوده است، یکی از این فرازها در دوران 8 ساله جنگ تحمیلی است. دراین دوران که کشور با جنگ نابرابری مواجه بود، دولت باید سیاست‌های خاصی را دردستور کار قرار می‌داد تا علاوه بر پشتیبانی از جنگ حداقل معیشت مردم را نیز تأمین کند.
در این هشت سال آیت‌الله هاشمی ریاست مجلس شورای اسلامی را بر عهده داشتند و با وجود اعتقاد به نظام اقتصاد رقابتی برای اجرایی کردن سیاست‌های خاص دوران جنگ بشدت از دولت حمایت کردند. این درحالی بود که در بدنه دولت و میان کارشناسان برخی معتقد بودند که حتی در دوره جنگ نیز باید سیاست‌های اقتصاد رقابتی دنبال شود، اما حمایت‌های کامل ایشان از دولت باعث شد قوه مجریه بتواند سیاست منطقی را دراین دوران خاص دنبال کند.
درهمین دوران درکنار پشتیبانی از شرایط ویژه دوران جنگ از توسعه کشور هم غافل نبودند،برای مثال درآن دوران ایشان ساخت متروتهران را با نگاهی به آینده پایتخت مد نظر داشتند و با وجود مخالفت‌های زیادی که دراین زمینه وجود داشت یک تنه این ایده را پیش بردند و امروزه مردم تهران از مترو بهره‌مند هستند. پس از پایان جنگ تحمیلی که آیت‌الله هاشمی به‌عنوان رئیس جمهوری انتخاب شدند، نظام اقتصادی کشور به دلیل شرایط خاص دوران جنگ به سمت اقتصاد متمرکز و دولتی پیش رفته بود و باید به حالت عادی خود بازمی گشت که در قالب سیاست‌های تعدیل اقتصادی این کار انجام شد و گام‌های بلندی برای اصلاح ساختارها انجام شد.
درکنار این بخش‌های بزرگی از کشور در هشت ساله جنگ تحمیلی ویران شده بود و به بازسازی نیاز داشت و برهمین اساس بازسازی مناطق جنگی هم طرح دیگری بود که در دوران ریاست جمهوری هاشمی رفسنجانی در دستور کار قرار گرفت.سومین پدیده دراین دوران ،سازندگی کشور بود. درحالی که در دوران جنگ و به منظور تأمین هزینه‌های آن بودجه کمی به طرح‌های عمرانی اختصاص یافته بود، پس از جنگ ،ایشان تحرک طرح‌های عمرانی را در اولویت دولت خود قرار داد و دراین سال‌ها شاهد اجرای طرح‌های بزرگی درسطح کشور بودیم.
این سه فعالیت همزمانی بود که در دوران ریاست جمهوری آیت الله هاشمی اجرا شد. این درشرایطی است که به طور معمول دولت‌ها یکی از اولویت‌ها را به‌عنوان برنامه اصلی خود انتخاب و بتدریج به سایر اولویت‌ها می‌پردازند اما ایشان یکی از معدود مدیرانی بود که توانست هر سه اولویت را به صورت همزمان پیگری و به سرانجام برساند. بدین ترتیب دراین دوره آقای هاشمی سیاست‌های تعدیل اقتصادی، بازسازی و توسعه زیربناها را که به دوران سازندگی مشهور شد دنبال کرد.
البته دراین دوره نیاز به نقدینگی بالا باعث شد حجم نقدینگی افزایش یابد و نرخ تورم نیز رشد کند که از نتایج طبیعی این سیاست‌های توسعه‌ای بود اما از سال 1374 به بعد با اتخاذ سیاست‌های دیگری این شاخص‌ها نیز مدیریت شد.
بنابراین به نظر می‌رسد اثرات و نتایج مثبت و البته سختی‌های این دوران می‌تواند موضوع مناسبی برای تحقیق‌ها و پژوهش‌های دانشگاهی باشد. پس از دوران ریاست جمهوری نیز آیت الله هاشمی به‌عنوان رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام انتخاب شدند که دراین دوره نیز سیاست‌های راهگشایی درعرصه اقتصاد دنبال کردند. یکی از این سیاست‌ها که تأثیر زیادی در اقتصاد کشور داشت تدوین سیاست‌های اصل 44 قانون اساسی بود که زمینه حضور بخش خصوصی در اقتصاد را فراهم کرد. همچنین قوانین بسیار دیگری که بدون حمایت‌های ایشان به ثمر نمی‌رسید دراین دوران به نتیجه رسید. از جمله قانون جلب سرمایه‌گذاری خارجی که بارها میان مجلس و شورای نگهبان رفت و آمد کرد و درنهایت در مجمع تشخیص مصلحت به تأیید رسید و منشأ تحرک‌های مثبتی در اقتصاد ایران شد.
