در سالهای اخیر مشهد شاهد تخریب بخش وسیعی از بافت قدیمی و تاریخی خود بوده است که این امر به بهانه بهسازی بافتهای اطراف حرم و ساخت بناهای مدرن به بهانه حفظ آبرو و افزایش اعتبار مشهد انجام میشود، ولی غافل از اینکه با این کار بخشی از هویت تاریخی شهر را هم از بین میبرند.
به گزارش کسب و کار نیوز به نقل از روند تخریب بافت تاریخی و به خصوص خانههایی با ارزش تاریخی که میتواند با تغییر کاربری راهی برای جذب توریست و گردشگر باشد، سرعت یافته است.
خانه مسکونی بلخاست مربوط به دوره قاجار است و در مشهد، خیابان نواب صفوی ۱۱، کوچه کاظم ذبیح الهی، پلاک ۱۱ واقع شده است. این اثر در تاریخ ۱۱ مرداد ۱۳۸۴ با شماره ثبت ۱۲۳۸۴ بهعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
این بنا به سال ۱۲۴۷ شمسی مطابق با ۱۲۸۸ قمری در دوره قاجاریه ساخته شد و بیش از هزار متر مربع مساحت دارد.
ورودی به خانه از طریق هشتی ورودی با بدنه آجری و پوشش کاربندی است. تزیینات این بنا آجری است. از این خانه فعلا بهعنوان میراث فرهنگی استان و نیز موزه مشروطیت استفاده میشود.
خانه کوزه کنانی که در سال١٣٨٢ با شماره ثبت ۹۲۵۲ به ثبت سازمان میراث فرهنگی رسید، طی اقامه دعوی مالکین، در دو مرحله با رای خروج از فهرست آثار ملی توسط دادگاه مواجه شده است.
بر اساس مصوبه شورای برنامه ریزی و هماهنگی پایتخت فرهنگ اسلامی، خانه تاریخی «کوزه کنانی» با ۱۴۷ سالقدمت تاریخی که در بافت تاریخی اطراف حرم مطهر رضوی واقع شده است، برای رویداد بین المللی «مشهد۲۰۱۷» مرمت و احیا خواهد شد.
مالکان خانه کوزه کنانی که اهالی خمینی شهر هستند، چند سال پیش این خانه را میخرند و بنا داشتند این ملک قدیمی را به ساختمانی به روز تبدیل کنند. به گفته هیأت مدیره «موسسه خیریه امام رضا (ع) فروشانیهای خمینی شهر» پس از خروج این مکان از فهرست آثار ملی به دنبال دریافت مجوز تغییر کاربری از شهرداری مشهد هستند تا پس از گرفتن حکم تخریب و پروانه ساختمانی اقدام به تخریب و بازسازی این مکان کنند، اگرچه حکم خروج این بنا از فهرست آثار ملی قطعی است، ولی کاربری این ملک در طرح تفصیلی مصوب و ابلاغ شده کاربری فرهنگی تاریخی بوده و هر بنایی برای ساختوساز باید مجوز شهرداری بگیرد که شهرداری چنین مجوزی را به مالکان خانههای تاریخی نمیدهد.
خانه حناساب
خانه قدیمی حناساب در تاریخ ۸۳/۵/۱۷ به شماره ۱۱۰۱۴ درفهرست آثار ملی ایران ثبت شده است. این خانه متعلق به اواخر دوران قاجار در خیابان نواب صفوی، نواب صفوی ۴، کوچه تاجرها، پلاک ۹۱ واقع شده بود.
خانه اردکانی
خانه اردکانی (دولابیان) مربوط به اواخر دوره قاجار است و در مشهد، وحدت ۲۱، کوچه صفار شاهرودی، پلاک ۱۲۷ واقع شده است. این اثر در تاریخ ۱۱ مرداد ۱۳۸۴ با شماره ثبت ۱۲۳۹۱ بهعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
خانه اکبر زاده
خانه اکبرزاده مربوط به اواخر دوره قاجار است و در مشهد، خیابان آزادی، کوچه ساسان، پلاک ۴۹ قرار دارد. این اثر در تاریخ ۱۷ مرداد ۱۳۸۳ با شماره ثبت ۱۱۰۱۶ بهعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
خانه هوشمند
منزل تاریخی هوشمند چهارراه شهدا، کوچه شهید حسین درخشانی، پلاک ۵۴ قرار گرفته است. این اثر در تاریخ ۲۲ مرداد ۱۳۸۴ با شماره ثبت ۱۳۱۵۸ بهعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
خانه طالبیان
خانه طالبیان از ساختمانهای دوره قاجار و اوایل پهلوی در مشهد بوده که در کوچه سینما آسیا و محله ارگ قرار داشت. این خانه نمایی زیبا با گره چینیهای آجری داشته که در دهه ۹۰ تخریب شد.
خانه موسوی
معروف به خانه موسوی در تپل محله، نوغان چهار، کوچه سردار قرار دارد. این خانه ثبت میراث فرهنگی شده است.
سرای ترکمنها
سرای ترکمنها واقع در کوچه چهار باغ در سال ۱۳۸۴ به شماره ۱۳۸۶۰ بهعنوان آثار تاریخی و فرهنگی شناخته و ثبت شده بود که با بیتوجهی مسئولان قربانی توسعه طرحهای شهری و در شهریور ۱۳۸۸ در چند روز توسط شهرداری منطقه ثامن تخریب شد.
سرای ترکمنها با بیش از ۱۲۰ سال قدمت دارای تزئینات خاص دوره پهلوی بوده است. تزئیناتی با آجرکاری های دندان موشی در نمای شمالی ساختمان که کمتر در بناهای مشابه وجود دارد.
خانه وطن چی
مربوط به اواخر دوره قاجار است و در مشهد، خیابان خسروی، جنب سرای عروس، طبقه دوم قرار گرفته است. این اثر در تاریخ ۲۲ مرداد ۱۳۸۴ با شماره ثبت ۱۳۱۶۰ بهعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
خانه غفوری
خانه غفوری مربوط به دوره قاجار است و در مشهد، خیابان نواب صفوی، کوچه مسجد محمدیه، پلاک ۸۵ قرارگرفته است. این اثر در تاریخ ۱۱ مرداد ۱۳۸۴ با شماره ثبت ۱۲۳۹۳ بهعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
خانه امیری
خانه امیری مربوط به اواخر دوره قاجار و در خیابان نواب صفوی، نواب صفوی ۹، پلاک ۳۵۱ قرار گرفته است. این اثر در تاریخ ۳۰ تیر ۱۳۸۴ با شماره ثبت ۱۲۱۳۲۲ بهعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
مهمترین ویژگی این بنای تاریخی متفاوت بودن تودههای دو طرف حیاط در ضلع شرقی و غربی از لحاظ ساختار فیزیکی، نوع و میزان تزئینات، نورگیری و ابعاد فضایی است.
اولین نکتهای که در ابتدای ورود به خانه امیری ذهن را معطوف خود میکند اختلاف سطح زیاد داخل با خارج بناست؛ موضوعی که اگر فشار سطح خارجی را کنترل کند و باعث رفع خرابیهای ایجاد شده در دیوارهای ضلع غربی و شرقی شود، میتواند نقطه عطفی در ویژگیهای این خانه تاریخ باشد. البته فشار بیش از حدی که سطوح خارجی به دیوارهای بنا وارد کرده است موجب ایجاد قوس ناهمگونی در ساختار دیوارها شده که هم چهره زشتی به بنا داده است و هم هر لحظه احتمال خراب شدن دیوارها را چند برابر میکند.
این خانه تاریخی که در گذشته یکی از بهترین خانههای دوران خودش و دارای تزئیناتی شامل آجرکاری و کاشیکاریهای زیبا بوده است امروزه با خرابیهای بیشماری در بخشهای مختلف همراه شده است.
خانه جواهری، خانه شیخالاسلامی، خانه نوریان، خانه تقوی، خانه موسوی نژاد، خانه موسوی، خانه مقبلالسلطنه، خانه لگزایی، خانه صاحب علم، خانه سالاری، خانه زرین زاده و خانه خان منش از دیگر خانههای تاریخی مشهد هستند که در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیدهاند، هر چند برخی ازآنها تخریب شدهاند.