سایت خبری تحلیلی کسب و کار استارت آپ | کارآفرینی | دانش بنیان | اقتصاد
ریل در ایران از نظر متقاضی حمل بار و مسافر کم طرفدارتر از جاده بوده...
مجتبی کاوه
یا مسئولان و سیاست‌گذاران حمل و نقل کشور ضرورت توسعه شبکه ریلی را به اندازه جاده‌ها مهم نمی‌پنداشتند؟ مسئولان از اتصال قریب الوقوع راه آهن ایران به کشورهای همسایه خبر می دهد و این در حالی است که از مقایسه شبکه جاده‌ها و شبکه ریلی کشور، عقب‌ماندگی ریل از جاده به روشنی مشخص می‌شود و کارشناسان علت ریشه‌ای این امر را امتیاز و به عبارتی رانت سوخت ارزان و یارانه‌ای ناوگان حمل و نقل جاده‌ای می‌دانند. در سال‌های اخیر توجه و سرمایه‌گذاری در بخش ریلی افزایش داشته و نمود آن را می‌توان در تکمیل تدریجی حلقه‌های زنجیره ترانزیت ریلی کشور مشاهده کرد.
آخرین وضعیت ارتباط ریلی ایران با کشورهای همسایه
حسین عاشوری، رئیس کمیته ترانزیت راه آهن معتقد است ترانزیت ریلی می‌تواند کاربرد راه‌آهن را در شکوفایی اقتصاد کشور از حالت محلی و داخلی خارج کند و به آن اهمیت منطقه‌ای و حتی بین‌المللی بدهد. وی در این باره می‌گوید: یکی از اقدامات اصلی راه‌آهن، افزایش ارتباطات ریلی با کشورهای همسایه و تکمیل حلقه‌های مفقوده ترانزیت ریلی است.
راه‌آهن ایران در سال‌های گذشته از مرز سرخس به کشور ترکمنستان و از مرز رازی به ترکیه و از مرز میرجاوه به پاکستان متصل بوده است. در سال‌های اخیر از طریق ریل در مرز اینچه برون (به‌عنوان نقطه دوم مرزی) به کشور ترکمنستان وصل شدیم، خط ریلی را تا مرز شلمچه ادامه دادیم و به کشور عراق رساندیم و ظرف 3 ماه آینده هم از طریق آستارا به کشور آذربایجان اتصال ریلی خواهیم داشت. برای اتصال راه‌آهن ایران به کشور افغانستان به نقطه مرزی بین دو کشور رسیده‌ایم یعنی مسیر ریلی داخل ایران تا مرز افغانستان تکمیل شده است اما ادامه این مسیر که داخل کشور افغانستان است تا اواخر سال آینده تکمیل می‌شود.
این عضو هیات‌مدیره راه‌آهن، بیان کرد: یکی از رویکردهای اقتصاد مقاومتی، افزایش حجم ترانزیت کالاست که این موضوع با جدیت پیگیری می‌شود همان‌گونه که با تشکیل کمیته ترانزیت در سال‌های گذشته این بحث در محور توجه قرار گرفته است. وی ادامه داد: افزایش ترانزیت کالا از کشور علاوه‌بر بهبود درآمدهای دولتی، موجب وابستگی کشورهای همسایه به ایران و بهبود امنیت ملی می‌شود ضمن اینکه به ثبات امنیت در منطقه هم کمک می‌کند.
سهم اندک ترانزیت ریلی در حمل و نقل کشور
یک کارشناس حمل و نقل نیز معتقد است جایگاه ترانزیت در اقتصاد کشور ما چندان مورد توجه نبوده است. سیداابوالفضل بهره‌دار، رئیس انجمن مهندسی حمل و نقل در این باره به «کسب‌وکار» می‌گوید: موقعیت جغرافیایی ایران که محل اتصال دو قاره آسیا و اروپا قرار گرفته، این مزیت را در اختیار تجار بین‌المللی قرار می‌دهد تا در صورت ترانزیت بار از مسیر کریدورهای شمالی - جنوبی ایران، زمان و هزینه ترانزیت بار را کاهش دهند. بررسی‌ها نشان می‌دهد استفاده از کریدورهای شمالی- جنوبی ایران در مقایسه با مسیرهای دریایی موجود، زمان سفر را 40 درصد و هزینه حمل بار را 30 درصد کاهش می‌دهد.
وی می‌افزاید: متاسفانه راه آهن نتوانسته جایگاه مناسبی در حمل بار ترانزیتی به دست آورد به این معنی که حمل و نقل ریلی در مقایسه با حمل و نقل جاده‌ای، نتوانسته حتی 10 درصد از سهم ترانزیت را به خود اختصاص دهد. عملکرد ضعیف راه‌آهن در جابه‌جایی بار در حالی اتفاق افتاده است که کریدورهای اصلی ترانزیتی کشور یعنی سرخس- بندرعباس و بندر امیرآباد- بندرعباس تحت پوشش شبکه ریلی هستند و در دیگر مسیرها نیز امکان حمل و نقل ترکیبی برای جابه‌جایی بار ترانزیتی وجود دارد. نازل بودن کیفیت و ساختار حمل و نقل ریلی، عدم اولویت بار ترانزیتی در بخش ریلی و نبود مدیریت یکپارچه در حوزه ذی‌ربط مجموعه عامل اصلی سهم پایین راه‌آهن در ترانزیت بار محسوب می‌شود، به نحوی که سهم راه‌آهن از بار ترانزیت کشور حدود 5 درصد برآورد می‌شود.
لزوم جبران عقب‌ماندگی سرمایه‌گذاری در شبکه ریلی
یک کارشناس دیگر حمل و نقل نیز بی‌توجهی به سرمایه‌گذاری در بخش ریلی را علت ناکارآمدی راه‌آهن در ترانزیت می‌داند و در این باره به «کسب وکار» می‌گوید: پایین بودن سرعت بازرگانی در بنادر و نبود تجهیزات کافی بندری و همچنین عدم ارتباط مناسب جاده و ریل در برخی مناطق، گلوگاه افزایش بهره‌وری در شبکه ریلی کشور است.
مسعود مهاجر می‌افزاید: برای تکمیل زنجیره ترانزیت ریلی سه گام اساسی باید برداشته شود که یکی از آنها یعنی اتصال شبکه ریلی کشور به شبکه ریلی کشورهای همسایه در مراحل پایانی قرار دارد. گام بعدی پی‌ریزی نظام مشوق‌های حمل بار توسط بخش ریلی است تا صاحبان کالا رغبت بیشتری به انتقال بارهای خود با راه آهن پیدا کنند.
این کار نیز در سال‌های اخیر آغاز شده و نتایج خوبی هم داشته است.
گام سوم چابک‌سازی تشریفات بازرگانی و گمرکی در بنادر به همراه تجهیز بنادر و اتصال آنها به شبکه ریلی است به نحوی که کیفیت و سرعت انتقال بار از کشتی به قطار افزایش پیدا کند. این کارشناس در پایان خاطرنشان کرد: برداشتن این گام‌ها نیازمند منابع جدید است و با توجه به اینکه در سال‌های گذشته سرمایه‌گذاری قابل قبولی در بخش ریلی انجام نشده
این عقب‌ماندگی باید توسط برنامه‌های جدید جبران شود. سرمایه‌گذاری در این بخش می‌تواند توسط خارجی‌ها و از طریق فاینانس تامین شود ضمن آنکه پیشنهاد افزایش قیمت گازوئیل و تخصیص بخشی از آن به توسعه شبکه ریلی نیز می‌تواند مورد توجه مسئولان قرار گیرد.
