سایت خبری تحلیلی کسب و کار استارت آپ | کارآفرینی | دانش بنیان | اقتصاد
اهمیت رشد و توسعه فعالیت‌های اقتصادی مبتنی بر علم و دانش در کشور برای خروج ....
مریم بابایی
از اقتصاد تک‌محصولی و وابسته به تولیدات کالامحور موجب شده تا در سال‌های اخیر همسو با تحولات اقتصادی کشورهای پیشرو، شاهد حرکت اقتصاد به سمت محصولات فناورانه و دانش‌بنیان باشیم.
به گزارش کسب و کار برای موفقیت هرچه بهتر در این مسیر، مساله تامین مالی و نقدینگی لازم برای فعالیت و رشد شرکت‌های استارت‌آپ و دانش‌بنیان و به ثمر رسیدن طرح‌ها و پروژه‌های نوآورانه آنها از اهمیت دوچندانی برخوردار است که به دلیل ظرفیت‌ها و امکانات موجود در بازار سرمایه طی سال‌های اخیر شاهد اقدامات خوبی در این خصوص هستیم. راه‌اندازی بازار دارایی فکری، بازار شرکت‌های کوچک و متوسط و نیز رونمایی از صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه در فرابورس ایران از جمله اقداماتی است که به کمک پتانسیل‌های بازار سرمایه برای تامین مالی هرچه بهتر اقتصاد دانش‌بنیان در کشور صورت گرفته است. امیر هامونی، مدیرعامل فرابورس ایران به عنوان متولی راه‌اندازی صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه به تشریح جزئیات این صندوق‌ها پرداخت که متن این مصاحبه را ادامه می‌خوانید.
به گزارش کسب و کار برای موفقیت هرچه بهتر در این مسیر، مساله تامین مالی و نقدینگی لازم برای فعالیت و رشد شرکت‌های استارت‌آپ و دانش‌بنیان و به ثمر رسیدن طرح‌ها و پروژه‌های نوآورانه آنها از اهمیت دوچندانی برخوردار است که به دلیل ظرفیت‌ها و امکانات موجود در بازار سرمایه طی سال‌های اخیر شاهد اقدامات خوبی در این خصوص هستیم. راه‌اندازی بازار دارایی فکری، بازار شرکت‌های کوچک و متوسط و نیز رونمایی از صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه در فرابورس ایران از جمله اقداماتی است که به کمک پتانسیل‌های بازار سرمایه برای تامین مالی هرچه بهتر اقتصاد دانش‌بنیان در کشور صورت گرفته است. امیر هامونی، مدیرعامل فرابورس ایران به عنوان متولی راه‌اندازی صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه به تشریح جزئیات این صندوق‌ها پرداخت که متن این مصاحبه را ادامه می‌خوانید.
در سال‌های اخیر اکوسیستم کارآفرینی ایران تحولات جدی را پشت سر گذاشته است. آیا میتوانیم بگوییم اقتصاد ما در حال حرکت به سمت یک اقتصاد دانش‌بنیان است؟
با توسعه و گسترش روزافزون فناوری در جهان، رویکرد کشورها مدت‌هاست که از اقتصاد سنتی به سمت اقتصاد دانش‌بنیان تغییر کرده است. سودآوری فراوان شرکت‌های فعال در حوزه‌های متفاوت دانش‌بنیان نظیر فناوری اطلاعات، بیوتکنولوژی، IT، ICT و... در کشورهای توسعه‌یافته موجب شده تا بیشترین توجه و حمایت از چنین شرکت‌هایی به‌ویژه از سوی بازار سرمایه صورت گیرد. در همین شرایط در کشور ما نیز شاهد آن هستیم که پایه‌های اقتصادی کشور در حال چرخش به سمت اقتصاد دانش‌بنیان است که این امر البته مورد توجه مقام معظم رهبری قرار گرفته، به طوری که ایشان این مساله را موجب مقاوم‌سازی اقتصاد کشور دانسته‌اند.
بر پایه این اهمیت، موضوع تامین مالی طرح‌های نوآورانه، شرکت‌های دانش‌بنیان و استارت‌آپ و... از اهمیت بالایی در مسیر تحقق اقتصاد دانش‌بنیان برخوردار بوده و تلاش‌ها و برنامه‌ریزی‌های زیادی برای راه‌اندازی فرصت‌های جدید تامین مالی از مسیر بازار سرمایه صورت گرفته است. بازار شرکت‌های کوچک و متوسط و صندوق‌های جسورانه برای همین منظور به عنوان
یک بازار و ابزار معاملاتی نوین، عملیاتی و راه‌اندازی شده‌اند تا با پا گرفتن این فرصت‌های تازه تامین مالی شاهد افزایش نقش شرکت‌های دانش‌بنیان در اقتصاد و افزایش سهم این صنایع در بازار سرمایه باشیم.
به‌تازگی فرابورس از بازار SMEها و صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه موسوم به VCها رونمایی کرد. نقش این صندوق‌ها در افزایش سهم شرکت‌های دانش‌بنیان از اقتصاد کشور چیست؟ آیا صندوق‌های جسورانه می‌توانند حجم سرمایه‌گذاری در این عرصه را افزایش دهند؟
با رشد و توسعه فعالیت صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه و نیز فعالیت بازار شرکت‌های کوچک و متوسط در فرابورس شاهد گسترش کارآفرینی و به‌کارگیری ایده‌های جوان و خلاق در کشور و در نتیجه تامین مالی اقتصاد دانش‌بنیان و افزایش نقش موثر آن در رشد اقتصادی کشور هستیم. همچنین براساس پژوهشی که واحد تحقیقات و توسعه فرابورس ایران انجام داده است، این امر موجب افزایش توان ثروت‌آفرینی کشور از طریق آماده‌سازی و بهبود محیط کسب‌وکار برای شرکت‌های نوپا و کوچک، تجاری‌سازی دارایی‌های فکری، کمک به افزایش شفافیت مالیاتی و افزایش درآمد دولت از مالیات‌ها، توسعه هدفمند سرمایه‌های انسانی و سازمانی، کمک به واقعی‌تر شدن اطلاعات اقتصادی و بورس محور شدن تامین مالی بنگاه‌ها می‌شود. به‌طور قطع وجود صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه و سرمایه‌گذاری این صندوق‌ها در طرح‌های نوآورانه و شرکت‌های استارت‌آپ موجب تامین مالی و رشد و توسعه فعالیت‌های مبتنی بر دانش در عرصه اقتصاد کشور خواهد شد که با کمترین نیاز به تامین منابع مالی از طریق بازار پول و به کمک سازوکارهای موجود در بازار سرمایه امکان‌پذیر است.
VCها در چه مرحله‌ای از رشد یک استارت‌آپ یا شرکت، سرمایه‌گذاری و حمایت را شروع می‌کنند؟ یک شرکت دانش‌بنیان دانشجویی یا یک استارت‌آپ بعد از طی چه مراحلی می‌تواند حمایت VCها و بازار سرمایه را داشته باشد؟
هدف از راه‌اندازی و تاسیس صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه تامین منابع مالی و تزریق نقدینگی به استارت‌آپ‌ها و سرمایه‌گذاری در کسب‌وکارهایی فناورانه در ایران است که فعالیت کوتاه‌‌مدتی داشته‌اند و امکان جذب سرمایه از طریق پذیره‌نویسی عمومی را ندارند و همچنین به دلیل ریسک بالای مترتب بر آنها معمولا بانک‌ها نیز از تامین مالی آنها اجتناب می‌کنند. به‌طور معمول در زمانی که ایده در مرحله seed یا به اصطلاح بذر است، از طریق شتاب‌دهنده‌ها، پارک‌های علم و فناوری و... بخشی از مراحل رشد ایده طی می‌شود، صندوق‌های VC به‌طور معمول از مرحله شرکت‌های استارت‌آپ و نوپا در سرمایه‌گذاری‌ها ورود کرده و در مقابل سرمایه‌گذاری در این شرکت‌ها بخشی از سهام آنها را دریافت می‌کنند و در واقع به عنوان شریک شرکت یا کارآفرین همراه او خواهند بود.
شرایط VCها در بازار سرمایه برای حمایت از طرح‌ها و ایده‌ها چیست؟ چه ارزیابی‌هایی از طرح‌ها صورت می‌گیرد؟
معمولا مدیران صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه در انتخاب طرح‌هایی که به آنها پیشنهاد می‌شود بسیار دقیق و محافظه‌کارانه عمل می‌کنند و در انتخاب خود متغیرهایی مانند نوع فناوری، ظرفیت رشد شرکت در آینده، مدل کسب‌وکار مناسب شرکت و بعضا تیم مدیریتی آن را به‌دقت بررسی می‌کنند. در این شرایط صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه سعی می‌کنند در طرح‌هایی سرمایه‌گذاری کنند که در آینده بازدهی قابل‌ملاحظه‌ای نصیب آنها شود.
آیا سهامداران برای وارد شدن به صندوق‌های VC و سرمایه‌گذاری در این حوزه محدودیتی دارند؟
امکان ورود سرمایه‌گذاران به صندوق‌های VC تنها برای سرمایه‌گذاران حرفه‌ای و آگاه امکان‌پذیر است. این دسته از سرمایه‌گذاران باید اقرارنامه و بیانیه پذیرش ریسک معاملات واحدهای صندوق را امضا کنند و شرایط ذکرشده در امیدنامه صندوق را برای سرمایه‌گذاران حقیقی و حقوقی داشته باشند و در واقع به‌نوعی حرفه‌ای و آگاه باشند. یکی از اهداف این طراحی درباره معامله‌گران صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه لزوم به ثمر رسیدن و در واقع کسب بازدهی مورد انتظار از طرح، پروژه دانش‌بنیان یا شرکت‌های استارت آپ و نوپا، صبر و بردباری و در واقع سهامداری کردن یا به اصطلاح با سهم ماندن از سوی سرمایه‌گذاران است. در واقع داشتن نگاهی بلندمدت به امید کسب سود مورد انتظار از رشد و توسعه شرکت و پرهیز از هرگونه سفته‌بازی و سرمایه‌گذاری کوتاه‌مدت در سهام چنین بنگاه‌هایی از جمله ضروریات است. بنابراین لزوم حضور سرمایه‌گذاری حرفه‌ای یکی از الزامات و پیش‌نیازهای اصلی در مسیر فعالیت و موفقیت این ابزار نوین بوده که در متن دستورالعمل نیز به آن اشاره شده و به تصویب رسیده است.
میزان استقبال سرمایه‌گذاران از پذیره‌نویسی صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه به چه میزان بوده است؟
در نخستین پذیره‌نویسی صندوق جسورانه رویش لوتوس که موضوع فعالیت آن در حوزه سلامت و دارو، اطلاعات و ارتباطات است در پی استقبال چشمگیر سرمایه‌گذاران و ثبت تقاضای چند برابری نسبت به تعداد واحدهای عرضه شده در نخستین روز از مهلت چند روزه فرایند پذیره‌نویسی آن پایان یافت. سرمایه‌گذاران حقیقی و حقوقی به ترتیب مشارکت 12 و 88 درصدی در خرید واحدهای صندوق جسورانه رویش لوتوس داشتند تا در مجموع 350 هزار واحد از این صندوق به ارزش 105 میلیارد ریال خریداری شود. درباره پذیره‌نویسی صندوق جسورانه یکم آرمان آتی نیز با آنکه سه روز برای پذیره‌نویسی واحدهای این صندوق مهلت وجود داشت، اما در همان روز نخست 44 درصد واحدهای صندوق از سوی 17 شخص حقیقی و 56 درصد از آن توسط 20 شخص حقوقی خریداری شد. این موارد به خوبی نشان‌دهنده استقبال سرمایه‌گذاران از پذیره‌نویسی این صندوق‌ها و حضور آنها در تامین مالی پروژه‌های نوآورانه و شرکت‌های استارت‌آپ به‌منظور کسب بازدهی بالا در آینده است.
در حال حاضر چه تعداد از این صندوق‌های VC در بازار سرمایه فعال هستند؟ آیا برنامه‌ای برای عرضه صندوق‌های جدید دارید؟
تاکنون از میان صندوق‌های جسورانه که درخواست تاسیس خود را ارائه کرده‌اند 5 صندوق موافقت اصولی خود را از سازمان بورس دریافت کرده‌اند و دو صندوق نیز با نام‌های رویش لوتوس و یکم آرمان آتی در فرابورس پذیره‌نویسی شدند. در صورتی که شرایط برای پذیره‌نویسی سایر صندوق‌ها نیز فراهم شود، پس از برگزاری نشست خبری مربوط به معارفه این صندوق‌ها، پذیره‌نویسی آنها نیز صورت خواهد گرفت.
بسیاری از شرکت‌های دانش‌بنیان و استارت‌آپ‌ها شناخت چندانی از VCها و بازار شرکت‌های کوچک و متوسط فرابورس ایران ندارند، در این زمینه چه برنامه‌ای دارید؟
سال گذشته در راستای ایجاد هم‌افزایی در توسعه بازار شرکت‌های کوچک مقیاس، تفاهمنامه‌ای میان سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی، سازمان بورس و اوراق بهادار و شرکت فرابورس ایران با هدف تسهیل و ایجاد انگیزه در شرکت‌های بخش خصوصی به‌منظور پذیرش در بازار شرکت‌های کوچک و متوسط فرابورس که دارای دو تابلوی مجزای رشد و دانش‌بنیان است، منعقد شد. در این تفاهمنامه کمک به تامین مالی شرکت‌های دانش‌بنیان مستقر در شهرک‌های صنعتی توجه ویژه شده است. در عین حال با توجه به ضرورت تامین مالی شرکت‌های دانش‌بنیان، جلسات مشترکی به‌منظور تبیین فرایند بهره‌مندی شرکت‌های دانش‌بنیان از مزایای بازار سرمایه به‌ویژه مزایای پذیرش در بازار شرکت‌های کوچک و متوسط با معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری و کارگروه ویژه شرکت‌های دانش‌بنیان برگزار و مقرر شد تا حداکثر تسهیلات برای شرکت‌های دانش‌بنیان در بازار سرمایه لحاظ شود. همچنین با سازمان نظام صنفی رایانه‌ای نیز برای ورود شرکت‌های عضو تفاهمنامه‌ای امضا شده و تداوم این روند قطعا زمینه اطلاع‌رسانی به شرکت‌هایی که ماهیتا می‌توانند در این بازار لیست شوند را فراهم می‌کند. جلساتی هم با اتاق‌های بازرگانی داشتیم و نتایج و زمینه‌های همکاری به وجود آمده قطعا منجر به رشد این بازار خواهد شد. در این میان حتی زمزمه‌هایی مبنی بر راه‌اندازی VC در زمینه هنر و سینما نیز وجود دارد که امیدواریم عملیاتی شود. به هر ترتیب ما براساس دستورالعمل‌های تدوین شده شرایط ورود شرکت‌های دانش‌بنیان را به فرابورس و پذیرش آنها در تابلوی رشد بازار SME تسهیل کرده‌ایم. درباره صندوق‌های جسورانه نیز نحوه سرمایه‌گذاری این صندوق‌ها در طرح‌های دانش‌بنیان و شرکت‌های نوپا به حوزه‌ای که آنها برای سرمایه‌گذاری در آن تاسیس شده‌اند، بازمی‌گردد که طیف وسیعی از حوزه‌های سلامت، بیوتکنولوژی، IT و ICT و... را در برمی‌گیرد.
