دلایل شکل‌گیری ابربدهکاران بانکی

کمیل طیبی
اقتصاددان

این یک واقعیت است که سیستم بانکی کشور نیاز به اصلاح دارد. در حال حاضر اصلاح سیستم بانکی یکی از چالش‌های مهم اقتصاد کشور است و ضروری است در اولویت قرار گیرد. در این مسیر مهم‌ترین اقدام به منظور اصلاح سیستم بانکی، استقلال نظلام بانکی و بانک مرکزی است. استقلال بانک‌ها به اصلاح سیستم بانکی و اینکه بانک بتوانند فعالیت‌های خود را به صورت اقتصادی به عنوان یک واسطه مالی به درستی انجام دهد، کمک می‌کند.
از طرف دیگر وقتی نظام بانکی وابسته است، ابربدهکارانی شکل می‌گیرند که از رانت دولتی در قالب شرکت‌های دولتی یا نهادها و … بهره می‌برند. این نوع بدهکاری‌ها همچنین از مسیر تسهیلات تکلیفی شکل می‌گیرد. به عبارتی شکل‌گیری چنین ابربدهکارانی ناشی از ساختار ناهمگون سیستم بانکی و یکی از عوامل آن وابستگی این سیستم به دولت است.
بنابراین صرفا فاش کردن و انتشار ابربدهکاران سیستم بانکی، اقدام موثر و کارایی در مسیر اصلاح سیستم بانکی نیست. پدیده‌هایی همچون معوقات بانکی یا ابربدهکاران بانکی ناشی و به عبارتی از تبعات ساختار مشکل‌دار، نظام بانکی است که باعث شده بدون اینکه شفافیتی در کار باشد، این میزان بدهی تا این مرحله شکل بگیرد که این موضوع نیز خود جای سوال دارد.
بهتر بود به جای انتشار اسامی ابربدهکاران که عمدتا هم شرکت‌‎های دولتی هستند، ساختار، عملکرد و کارکرد بانک‌ها و تعدد بانک‌ها که باعث چنین وضعیتی شده بررسی و اصلاح می‌شد. انتشار اسامی بدهکاران بانکی صرفا یک اقدام عامیانه و در راستای تنویر افکار عمومی است، در حالی که مشکلات سیستم بانکی که می‌تواند به وجود آورنده چنین پدیده‌هایی شود، همچنان سر جای خود قرار دارد.
شفافیت وقتی شکل می‌گیرد که بررسی شود عملکرد بانک به چه صورت بوده که این نوع بدهکاران در شکل انبوه آن شکل گرفته است. اگر این مشکل مربوط به نحوه مدیریت و عملکرد اجرایی بانک‌ها بوده باید بررسی شود.
از طرف دیگر باید به این موضوع توجه داشت تا زمانی که تورم وجود دارد و شاخص‌های اقتصادی بهبود پیدا نکرده، سیستم بانکی می‌تواند مجددا به نقطه‌ای برسد که دچار معوقات بانکی شود و فساد مالی اتفاق بیفتد و انگیزه‌های دلالی و واسطه‌گری برای رسیدن به سودهای آنی در سیستم بانکی تقویت شود. اصلاح نشدن شاخص‌های اقتصادی می‌تواند باعث عدم تعادل بین منابع و مصارف سیستم بانکی شود.
بنابراین زمانی می‌توانیم به اصلاح سیستم بانکی امیدوار باشیم که شاخص‌های اقتصادی بهبود یابد، تورم مهار شود و استقلال بانک مرکزی شکل بگیرد. با اصلاح سیستم بانکی این سیستم می‌تواند روابط بین بانکی خود را اصلاح کند، در مسیر رقابت‌پذیری قرار گیرد و روابط بین بانکی در سطح بین‌الملل داشته باشد که این ارتباط خود به خود از خیلی از جهات مانع شکل‌گیری فساد می‌شود.