کاروانسرای قلعه نصیر، اثری تاریخی بدون مراقب

به گزارش کسب و کار نیوز به نقل از ایرنا, سرزمین کهن لرستان، علاوه بر بهره گیری از ظرفیت‌های منحصر به فرد گردشگری در مسیر شاهراه ترانزیتی شمال به جنوب کشور قرار دارد که این موقعیت جغرافیایی از گذشته‌های دور تاکنون این استان را به معبری برای این مسیر تبدیل کرده است.
در این راستا یکی از آثار و جاذبه‌های تاریخی قابل توجه در این استان وجود کاروانسراهایی است که به طور منظم هر ۶ و نیم فرسخ یک کاروانسرا برای اقامت و استراحت مسافران در این مسیر در دوره صفوی ساخته شده است.
اکنون پس از گذشت سالیان، وجود ۱۵ کاروانسرا در این مسیر هر کدام دریچه‌ای به تاریخ کهن و تمدن مردمان این دیار مهمان نواز شده است.
از مهمترین این کاروانسراها می‌توان به کاروانسرای میرزا سید رضا در مرکز شهر خرم آباد، قلارزه (قلعه رزمان یا رزمانان)، می‌شوند، قلعه نصیر، چمشک و گوشه‌ی شهنشاه نام برد که بیش از ۵۰ درصد از این کاروانسراها به ثبت ملی رسیده‌اند.
یکی از کاروانسراهای مسیر شمال به جنوب کشور کاروانسرای قلعه نصیرخان در شهرستان پلدختر مربوط به دوران صفوی است که در ۵۵ کیلومتری پلدختر به طرف جاده اندیمشک واقع شده است، این اثر کهن در ۲۵ اسفند سال ۱۳۷۹ با شماره ثبت ۳۰۵۱ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
در مسیر آزاد راه خرم آباد –پل زال در روستای خوش آب و هوای قلعه نصیر پس از پشت سر گذاشتن سفرخانه های سنتی و عبور از کوچه باغی زیبا، قلعه‌ای استوار از تاریخ کهن لرستان دیده می‌شود.
قلعه نصیر روی تپه‌ای قرار دارد که از غرب به کوه چیل محدود شده است و ابعاد حصار آن ۳۰ در ۳۰ متر و چهار برج دارد که هر یک از آن‌ها ۱۵ متر ارتفاع دارند، بلندی دیوار قلعه نیز ۱۰ متر و پهنای آن ۵.۱ متر است.
برج‌های قلعه ۲ طبقه‌اند که در اطراف طبقه بالای هر برج، محلی برای دیده‌بانی با تیراندازی ساخته‌شده است این قلعه فقط یک در بزرگ دارد و آب آن از چاهی که درون قلعه کنده‌شده، تهیه می‌شده است، ساختمان قلعه از سنگ و گچ است ولی اکنون در سیاه بی توجهی در حال تخریب می باشد.
**قلعه نصیر حلقه‌ای از زنجیره کاروانسراهای لرستان
یک باستان شناس لرستانی در گفت و گو با ایرنا بیان کرد: قلعه نصیر خان که بنای اولیه آن کاروانسرایی مربوط به دوره صفوی است در دوره قاجار توسط فردی به نام نصیر خانه از طایفه جودکی به شکل امروزی درآمده است که در حقیقت این مکان تبدیل به مکانی برای کدخداگذاری وی شده است.
عطا حسن پور افزود: در دوران قاجار و پهلوی بزرگان و کدخداهای مناطق در قلعه‌هایی زندگی می کرند و در واقع محل سکونت آنها مکانی برای اقامت کاروان‌ها و مسافران بوده است.
وی اظهار داشت: در این راستا کاروانسرای قلعه نصیر تبدیل به قلعه شده است که در دوران پهلوی در اثر جنگ میان ۲ طایفه میر و جودکی این قلعه کاربری خود را از دست داده است.
حسن پور ادامه داد: از آن زمان تا چند سال پیش این قلعه تبدیل به محلی برای سکونت عشایر کوچ نشین در این مسیر شد و تا ایجاد کپر و تخریب قسمت‌هایی از آن به این قلعه دست درازی شد.
وی عنوان کرد: در سال‌های گذشته مرمت‌هایی از طرف میراث فرهنگی برای این اثر تاریخی انجام شد.
باستان شناس لرستانی گفت: قلعه نصیرخان در حقیقیت جز زنجیره ۱۱ گانه کاروانسراهای لرستان است که از بروجرد آغاز و در چغلوندی، خرم آباد، شهنشاه، چمشک، قلعه نصیر، می‌شوند، سروگل، چهارتا، قلعه رزه تا اندیشمک ادامه دارد.
حسن پور ادامه داد: در دوره قاجار و پهلوی محل سکونت خوانین محلی نقش کاروانسرا داشته است و جامالگه یا محل اقامت کاروان‌ها، توریست‌ها و زائران حج و عتبات قلعه خوانین محلی بوده است که قلعه نصیر خان نیز دقیقاً در این راستا ایجاد شده است.
وی افزود: روستای قلعه نصیر یکی از روستاهای هدف گردشگری لرستان است که چند اثر ملی در این روستا به ثبت رسیده است.
وی اظهار داشت: در این راستا علاوه بر قلعه نصیر خان، ۲ چنار تاریخی با قدمت ۴۰۰ سال در فهرست میراث طبیعی کشور، آسیاب و سرآب قدیمی، مقبره و قلعه خلیل اکبر ثبت شده است.
حسن پور با اشاره به اینکه این روستا در مسیر آزادراه خرم آباد –پل زال قرار دارد ادامه داد: این روستا با توجه به نزدیکی غار کوگانو چشمه‌ها ظرفیت قابل توجهی برای رونق گردشگری در این منطقه است ودر صورت احیا و واگذاری به بخش خصوصی گام بزرگی جهت توسعه اقتصادی و گردشگری استان است.
**مرمت قلعه نصیر خان نیازمند طرح مطالعاتی دقیق است
معاون میراث فرهنگی، اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری لرستان در گفت و گو با خبرنگار ایرنا بیان کرد: بنای تاریخی کاروانسرای قلعه نصیر متعلق به دوره صفوی، یکی از کاروانسراهای مسیر خوزستان است که در روستای قلعه نصیر و پس از کاروانسرای چشمک قرار دارد.
زهرا بهاروند افزود: این کاروانسرا در ادامه کاروانسراهای مسیر خوزستان، یکی از استراحتگاه‌های بین راهی است و معماری این اثر تاریخی به صورت چهار گوش است که متأسفانه در طی سالیان قسمت داخلی آن از بین رفته است.
وی با بیان اینکه این اثر تاریخی دارای تزئینات آجری و سنگی است و دارای ۲ برج ضلع جنوبی و ۲ برج ضلع شمالی است، اظهار داشت: از این اثر تاریخی حصار و چند برج باقی مانده است که ۲ برج قابل نگهداری آن مرمت شده است.
بهاروند ادامه داد: در سالیان گذشته برخی از اهالی روستا و کوچ نشین ها در این کاروانسرا سکونت کرده‌اند و به منظور استفاده بیشتر از فضای داخلی این کاروانسرا تخریب‌هایی در آن انجام داده‌اند.
وی با اینکه اداره کل میراث فرهنگی اقدام به تخلیه این اثر کرده است و مرمت‌های امکان پذیر در این اثر انجام شده است، افزود: در این راستا نمای بیرونی این اثر تاریخی قابلیت نگهداری دارد و حفظ شده است اما فضای داخلی آن دچار تخریب‌هایی شده است که مرمت آن نیازمند طرح مطالعاتی دقیق است.
بهاروند اظهار داشت: به دلیل تخریب زیاد فضای داخلی این اثر بازسازی و مرمت آن با انجام طرح مطالعاتی و اجرایی باید انجام شودو در حد گمانه زنی امکان مرمت آن وجود ندارد.
وی تاکید کرد: مرمت این اثر در برنامه پیشنهادی این اداره کل وجود دارد که نیازمند اعتبارات لازم است.
معاون میراث فرهنگی، اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری لرستان گفت: در ۲ سال اخیر در حد حفظ و نگهداری مرمت این اثر انجام شده است