طرح‌های فناوری روی زمین ماند

مینا حسینی 

به گزارش کسب و کار نیوز، از طرف دیگر به نظر می‌رسد راه‌اندازی این فن‌بازارها وسیله‌ای برای پز دادن سازمان‌ها شده است.

 معاون علمی و فناوری رئیس‌جمهوری در این زمینه با تاکید بر اینکه فن‌بازارها با سرمایه‌گذاری بخش خصوصی حتی توانستند اختراع را به صنعت متصل کنند، گفت: با توجه به عملکرد فن‌بازارها تا چند روز آینده تلاش می‌کنیم حمایت‌های این معاونت از فن‌بازار بیشتر شود. ستاری با تاکید بر اینکه این روند باید به عنوان یک فرهنگ جدید برای توسعه فناوری گسترش یابد، خاطرنشان کرد: در این نشست ۳۲ قرارداد با ارزش بیش از ۹۰ میلیارد تومان منعقد می‌شود که این جای خوشحالی دارد. زمانی که ما به عملکرد فن‌بازار در سال‌های اولیه توجه می‌کنیم و امروز به این عدد رسیده‌ایم کار بسیار مهمی است که باید ادامه یابد.

وی با اشاره به راه اندازی مویرگی شبکه‌های فن بازار در کشور یادآور شد: شرکت‌های فعال در این حوزه امروزه توانستند حتی اختراعات را به بخش های صنعتی متصل کند و این امری بوده است که شرایط تحریمی کمک کرده تا ما از این تهدید به عنوان فرصتی برای آینده، استفاده کنیم.

رئیس بنیاد ملی نخبگان با تاکید بر این که ما حمایت‌های خود را از فن‌بازارها بیشتر خواهیم کرد، خاطرنشان کرد: تا چند روز آینده تلاش می‌کنیم حمایت‌های بیشتر از فن‌بازارها صورت گیرد. وی تاکید کرد: محصول حاصل از سرمایه‌گذاری بخش خصوصی است که منجر به توسعه صنعت می‌شود و این همان کاری است که در فن‌بازارها به‌دنبال آن هستند.

امکان ارزش‌گذاری و فروش اختراعات در کشور فراهم شد

رئیس پارک فناوری پردیس با اشاره به فعالیت فن‌بازارها در تجاری‌سازی اختراعات افزود: تجاری‌سازی اختراعات و ارزش‌گذاری آنها کار بسیار دشواری است و فن‌بازارها فرصت ارزش‌گذاری اختراعات و فروش آنها را در کشور فراهم کرده‌اند. مهدی صفاری‌نیا در سیزدهمین نشست سراسری فن‌بازارهای منطقه‌ای و تخصصی کشور با بیان اینکه در حال حاضر ظرفیت‌های علمی و فناوری در پارک‌های علم و فناوری، مراکز رشد، دانشگاه‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان ایجاد شده است، افزود: در صورتی که کشش بازار در کشور وجود نداشته باشد این دستاوردها به نتیجه مناسبی نخواهد رسید. وی با تاکید بر این که ما باید از اقدامات جزیره‌ای مستقل بپرهیزیم خاطرنشان کرد: باید این جزایر مستقل در قالب یک شبکه با یکدیگر همکاری کنند و فن بازارها و کارگزاران تجارت فناوری در این حوزه وارد فعالیت شده‌اند. در همین زمینه معاون توسعه نوآوری پارک فناوری پردیس از راه‌اندازی فن‌بازارهای تخصصی در ۸ حوزه فناوری سطح «الف» خبر داد. اکبر قنبرپور در سیزدهمین نشست سراسری فن‌بازارهای منطقه‌ای و تخصصی کشور با اشاره به ظرفیت عظیم عرضه و تقاضای فناوری در کشور گفت: در این میان واسط‌هایی مانند کارگزاران تجارت فناوری و فن‌بازارها حضور دارند که یکی از سخت‌ترین کارها که تجاری‌سازی فناوری است را برعهده دارند. وی با اشاره به اقدامات فن‌بازار ملی کشور خاطرنشان کرد: در حال حاضر ۴۱۰۰ شرکت دانش‌بنیان فناوری‌های خود را در سامانه این فن‌بازار بارگذاری کرده‌اند که شامل ۱۳ هزار محصول می‌شود. علاوه بر آن ۳۰۰ تقاضا برای بهره برداری از این فناوری‌ها به دست ما رسیده است.

«کسب‌و‌کار» در گفتگو با کارشناسان نقاط ضعف و قوت ایجاد این فن‌بازارها را بررسی می‌کند.

قسمت قابل‌توجهی از فناوری‌ها قابلیت تجاری‌سازی ندارند

فرزین فردیس، نایب‌رئیس کمیسیون اقتصاد نوآوری و تحول دیجیتال اتاق تهران

در مورد فن‌بازارها دو نکته وجود دارد. نکته نخست اینکه ایده شکل دادن فن‌بازارها ایده بسیار خوبی بوده و هست و نکته کلیدی این است که ما همان‌طور که برای سایر کالاها نیاز به یک بازار تبادل داریم، برای حوزه تکنولوژی و فناوری هم نیاز به بازار تبادل داریم، نیاز به این داریم که عرضه‌کننده‌ها و تقاضاکنندگان فناوری بتوانند در یک فضایی با هم صحبت کنند و کسی بتواند روی بحث ارزش‌گذاری و روی بحث‌های شرایط خرید و فروش‌شان به هر دو سمت کمک و مشاوره بدهد. در نتیجه ایده شکل گرفتن فن‌بازارها و بروکرها ایده بسیار خوبی بوده؛ ولی نکته‌ای که باید به آن توجه کنیم، این است که ما دچار دو خطا نشویم. در واقع دو آسیب وجود دارد که باید مراقب این دو آسیب باشیم. آسیب اول این است که مشابه خیلی از فضاهای دیگری که ما در حوزه فناوری و نوآوری و در نظام نوآوری کشور برای آن داریم تلاش می‌کنیم درگیر عدد و رقم بشویم یعنی بخواهیم به این فکر کنیم که حالا ۱۲۰ مرکز رشد داریم باید حداقل به عنوان مثال ۶۰ فن بازار داشته باشیم و این در واقع کار ما را خراب و سخت می‌کند. این نکته اولی است که باید حواس‌مان به آن باشد و در واقع ابزار خودش هدف بشود؛ یعنی تاسیس فن‌بازارهای ملی به جای اینکه یک وسیله‌ای باشند برای اینکه انتقال فناوری را بین شرکت‌های مختلف نوآور و شرکت‌های بزرگ تسهیل کنند عملا به یک هدف تبدیل شوند که بگوییم در یک سال گذشته اینقدر فن‌بازار تاسیس کرده‌ایم و در دو سال آینده اینقدر فن‌بازار تاسیس خواهیم کرد. بنابراین باید حواس‌مان باشد که درگیر بازی عدد و رقم و هدف‌گذاری‌های دور باطل نشویم. آسیب دوم که در این میان وجود دارد، این است که یادمان برود که اصلا چرخه اصلی فعالیت در حوزه نوآوری و فناوری چیست. چرخه اصلی این است که تقاضا در ابتدا از طرف شرکت‌های بزرگ که بازار در اختیارشان است، سرمایه دارند و مدیریت را خیلی خوب می‌دانند و می‌دانند چطور باید بفروشند و چطور باید به مشتری دسترسی پیدا کنند، تقاضا از سمت آنها در واقع مطرح شود و آنها در واقع ابتدا به ساکن مطرح کنند که ما این چهار موضوع مقوله‌های اولویت‌دارمان هست که حاضریم روی آنها سرمایه‌گذاری کنیم یا حاضریم اگر توسعه پیدا کنند، خرید آنها را انجام دهیم؛ این زمانی است که نظام نوآوری کشور ما در واقع به سیکل درست می‌افتد؛ یعنی ما یا در قالب CVCها یا در قالب ریورس‌پیچ‌ها (Reverse Pitch) یا در قالب هرگونه ابزار و فرایند دیگری که در دنیای خارج از کشور ما هم در نظام‌های نوآوری‌ پیشرفته‌تر وجود دارد بتوانیم چرخه را راه بیندازیم و اینکه حالا از سمت مقابل آن شروع کرده‌ایم؛ یعنی شرکت‌های دانش‌بنیان زیادی به‌وجود آورده‌ایم که روی فناوری‌های جدید کار می‌کنند، خیلی از آنها هم براساس پژوهش‌های دانشگاهی است و متأسفانه قسمت قابل‌توجهی‌اش هم فناوری‌هایی که در صنعت مقابل‌به‌کارگیری باشد یا قابلیت تجاری‌سازی داشته باشد، نیست. این باعث می‌شود هدررفت منابع ما زیاد باشد. بنابراین دو مساله وجود دارد؛ مساله اول اینکه فن‌بازارها به خودی‌خود ایده خوبی است؛ ولی باید توجه کنیم که در دام بازی اعداد نیفتیم. خود فن‌بازارها که وسیله هستند برای ما هدف نشوند و دوم اینکه حواس‌مان باشد که اصل نظام نوآوری و اصل چرخه تولید فناوری و دانش در کشور باید از شرکت‌های بزرگ شروع شود؛ نه از سمت شرکت‌های کوچک و این شرکت‌های کوچک در درازمدت نمی‌توانند در بحث تجاری‌سازی حتی به کمک بروکرها و فن‌بازارها خیلی موفق باشند و خیلی بتوانند تولید ناخالص داخلی را رشد دهند یا میزان صادرات را افزایش بدهند، بلکه باید شرکت‌های بزرگ پای کار بیایند و اول آنها نیازهای‌شان را پای میز مذاکره بیاورند و از آن طرف ایده‌های جدید مطرح کنند.

شناخت صنعت نسبت به مفهوم فناوری کم است

امید هاشمی، مدیر واحد کسب‌وکارهای نوین و کارآفرینی اتاق تهران

مفهوم فن‌بازار در تمام دنیا یک مساله جاافتاده‌ است با اسامی مختلف؛ ولی مفهوم آن یکی است؛ یعنی فن‌بازارها جاهایی هستند با یک ساختارهایی که بعضی جاها دولتی و بعضی جاها خصوصی‌اند که تکنولوژی‌ها، دستاوردها و اختراعات و ابداعات را می‌آورند و بررسی و ارزیابی می‌کنند و بعد اینها را در مواردی که کاربرد دارد، در کسب‌وکارها، صنعت و.. پیاده‌سازی می‌کنند. بنابراین مفهوم آن، مفهوم خوبی است مخصوصا برای شرکت‌های کوچک و متوسط. شرکت‌های خیلی بزرگ و بزرگ خیلی نیازی به اینها ندارند مثلا فرض کنید شرکت‌هایی که بالای ۵۰۰-۶۰۰ نفرند چون این شرکت‌ها معمولا در واحدهای R&D خود برنامه‌های بلندمدت دارند و کمابیش می‌دانند که چه کار کنند؛ یعنی کارکرد و رویکرد این فن‌بازارها بیشتر شرکت‌های کوچک و متوسط است که توانایی رصد فناوری‌ها را ندارند و نمی‌توانند منابع انسانی داشته باشند که بتوانند اینها را رصد و ارزیابی کنند یا حتی بعضی از اینها را بیاورند و روی آن، یک‌سری کارهای آزمایشی انجام دهند. بنابراین فن‌بازارها یا این بروکرها یا واسط‌های ارتقای فناوری که ذیل این فن‌بازار تعریف می‌شوند، کارکردشان برای همین شرکت‌هاست که هزینه‌های تحقیق و جستجو و دسترسی به فناوری را برای شرکت‌های کوچک و متوسط کم کنند که خودشان این کارها را انجام دهند و از طرف دیگر با توجه به اینکه صنایع و نیازهای‌شان را می‌شناسند این زمان برقراری ارتباط بین ارائه‌کننده فناوری و پذیرنده فناوری را کم کنند و این اتفاق مثبت بیفتد. در کشور ما یک فن‌بازاری هست که دولتی است که فن‌بازار ملی نام دارد که زیرمجموعه‌هایش فن‌بازار منطقه‌ای دارند. کارهای اجرایی را هم به یک‌سری بروکرها و کارگزاران سپردند که کار واسطه‌گری علم و فناوری انجام بدهند. بنابراین ماهیت کار، ماهیت خوب و مثبتی است. در کشور ما نزدیک به ۲۰- ۳۰ کارگزار فناوری وجود دارد که بعضی‌ها ملی‌اند (یعنی بزرگ‌اند)، بعضی‌ها استانی‌اند، بعضی حیطه تخصصی دارند مثلا بعضی‌ها مشخصا در صنعت فاضلاب و پساب کار می‌کنند، بعضی روی صنایع بیوتکنولوژی و نانو کار می‌کنند، بعضی‌ها هم خیلی از حوزه‌ها را پوشش می‌دهند. این فن‌بازارها توفیقاتی نیز داشته‌اند و این‌گونه نبوده که هیچ توفیقی نداشته باشند. بنابراین نمی‌شود گفت که طرح، ناموفق بوده است به‌خصوص با توجه به بضاعت کشور که ما واقعا در حوزه فناوری‌های کاربردی پیشرفته هم آنچنان که ادعا می‌کنیم حرف برای گفتن نداریم؛ اما می‌شود گفت بد نیست؛ اما نکته اصلی که باعث می‌شود این طرح‌ها توفیق پیدا نکند، یکی این است که این فناوری‌ها ماهیتا فناوری‌های خاصی نیستند. خیلی وقت‌ها طرح‌ها و ابداعاتی‌اند که تجاری هم نشده‌اند؛ یعنی خام‌اند. بنابراین قابلیت پذیرش از سمت صنعت را ندارند. این بخشی از مشکل است که ۲۰- ۳۰ درصد معضل است؛ ولی یک مشکل اساسی‌تر از طرف دیگر داریم که شرکت‌های کوچک و متوسط که در حوزه صنعت و… کار می‌کنند مساله این است که اصولا آنقدر گرفتار سایر مباحث کسب‌وکار هستند که غافل‌اند از حوزه فناوری؛ چون فناوری اصولا به ارتقای بهره‌وری یا کاهش هزینه‌ها یا افزایش درآمد از قِبَل کاهش هزینه‌ها یا محصولات جدید و توسعه محصولات جدید می‌پردازد. بنابراین شناخت حوزه صنعت نسبت به مفهوم فناوری و ارزشی که نفوذ فناوری می‌تواند در کسب و کار ایجاد کند، کم است. بنابراین اگر کارهای فرهنگی، آموزشی و ارتقای شناخت در آن بخش انجام شود قابلیت پذیرش این صنایع بالا می‌رود. خیلی از اینها نیازشان را نمی‌دانند که چیست و وقتی یک فناوری به آنها عرضه می‌شود، فرض کنید فناوری‌ای هست که به درد می‌خورد و نمونه آزمایشگاهی و تجاری را نیز رد کرده اما اینها خیلی این محصول مورد پذیرش‌شان نیست چون اصلا نمی‌دانند که کجا به درد می‌خورد. بنابراین رد می‌شود. آنهایی که می‌دانند کجا به درد می‌خورد فناوری خوب است. ساختارهای تامین مالی فناوری ضعیف است. ما از SMEها نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم در این شرایط اقتصادی چند میلیارد در این طرح سرمایه‌گذاری کنند چون طرح‌های «های‌ریسک» (high risk) هستند البته طرح‌های «های‌ریترن» (return high) نیز هستند، های‌ریسک های‌ریترن نیز هستند؛ یعنی ممکن است اگر ریسک بالا می‌کنید بعدا بازگشت بالایی نیز متوجه شما شود؛ ولی هم‌اکنون حتی اگر فناوری، فناوری قابل قبولی است و شرکت و مدیران شرکت نیز می‌پذیرند، توان مالی آن را ندارند و ساز و کار مالی مناسب این قضیه نیست. یک مدت طرح‌های لیزینگ و.. پیاده شد؛ ولی آن هم به‌دلیل اینکه منابع مالی دولت محدود است روی زمین ماند. حالا باز هر چی پایین‌تر می‌آییم می‌بینیم یک‌سری جاها کسانی کار کرده‌اند اما آنها هم ضعف ساختارهای حقوقی و مالکیت معنوی که باعث می‌شود بعد از اینکه سرمایه‌گذاری شکل می‌گیرد درصد موفقیت آن پایین بیاید. بنابراین طرح، طرح خوبی است. کارهایی هم در کشور شده است؛ ولی نخست بهتر است ما به‌سراغ افزایش آگاهی فعالان صنعتی، افزایش جایگاه و شناساندن جایگاه فناوری و ارزشی که می‌تواند در زنجیره کسب‌وکار ایجاد کند،  برویم. اگر این ایجاد شود آنگاه پذیرش فناوری‌ها بالا می‌رود و با این ساز و کارهای تامین مالی و پوشش ریسک آن کار کنیم و یک‌سری صندوق‌ها کارهای لیزینگ انجام دهند. در این حوزه منابع می‌خواهیم که فعلا در کشور نداریم.