سایت خبری تحلیلی کسب و کار استارت آپ | کارآفرینی | دانش بنیان | اقتصاد
نظام توزیع کالا و خدمات از بخش های مهم در اقتصاد کشورهاست که از یک طرف کالاها و خدمات را در اختیار مصرف کنندگان قرار می دهد و از طرف دیگر اطلاعات و نقدینگی را به بخش های تولیدی منتقل می کند. این چرخه در کنار استفاده از ابزار و روش های نوین نگهداری، چیدمان، حمل ونقل، همراه با رعایت استانداردهای مختلف کمک می کند کالا و خدمت با صرف کمترین هزینه و زمان از تولیدکننده داخلی یا خارجی به مصرف کننده نهایی برسد.
اما مهمتر از ابزارها، زیرساخت ها و حتی استانداردها، فراهم سازی فضای رقابتی است. در این زمینه تجربه کشورهایی مانند هند و عربستان به منظور بسترسازی فضای رقابتی قابل توجه است.
ساختار نظام توزیع کالا در هند شبیه ایران است که در کنار انبوه خرده فروشان سنتی، شکل های جدید و مدرن توزیع کالا با سهم کمتر از هشت درصد مانند سوپرمارکت ها، هایپرمارکت ها، فروشگاه های زنجیره ای و فروشگاه های برخط (آنلاین) به فعالیت مشغولند.
در این کشور برای ایجاد فضای رقابتی، قوانین منع سرمایه گذاری مستقیم خارجی در خرده فروشی در دو مرحله لغو شده، به طوری که اکنون سرمایه گذاری مستقیم خارجی در بخش خرده فروشی هند به صورت صد درصد امکانپذیر است. این سرمایه گذاری باید با مجوز دولت باشد و شرایطی مانند دستکم ۱۰۰میلیون دلار آورده و اجرا در شهرهای دارای جمعیت بیش از یک میلیون نفر جمعیت را تامین کند. همچنین عرضه ۳۰ درصد محصولات فروشگاه ها باید از صنایع کوچک هند باشد.
در عربستان سعودی از سال ۲۰۰۱ مقررات پیشین درباره لزوم بکارگیری یک کارگزار عربستانی برای فعالیت شرکت های خارجی در بخش خدمات کالا لغو شد اما همچنان مساله مالکیت آنها باقی ماند. در سال ۲۰۰۷ سرمایه گذاری در بخش خدمات خرده فروشی و عمده فروشی با شرایطی مانند حداقل سرمایه گذاری حدود پنج میلیون دلار و سهم حداکثر ۵۰ درصد مالکیت همچنین اخذ مجوز از وزات تجارت آزاد شد.
به این ترتیب هند و عربستان با تسهیل قوانین و مقررات در امر سرمایه گذاری خارجی یک فضای رقابتی برای نظام توزیع کالا ایجاد کردند.
دست یافتن به نظام توزیع کارآمد که تامین کننده توزیع کالا با حداقل هزینه و صرف کمترین زمان ممکن باشد مستلزم فضای رقابتی است که بخشی از این رقابت با حضور فعالان خارجی شکل می گیرد.
در ایران با تصویب قانون تشویق و حمایت از سرمایه گذاری خارجی، برای جلب و جذب سرمایه گذاران خارجی تلاش شده است. برای نمونه در بخش نظام توزیع کشور تاکنون هشت شرکت خارجی در زمینه تاسیس فروشگاه زنجیره ای مانند هایپراستار، نجم خاورمیانه (هایپرسان)، هایپرمی و… به سرمایه گذاری اقدام کرده اند اما این سرمایه گذاری ها به صورت مستقیم نبوده که به انتقال شیوه های مدرن توزیع کالا برای حمایت از تولید داخل منجر شود.
تجربه هند و عربستان نشان می دهد سرمایه گذاری خارجی با اعمال شروطی می تواند محرک تولید داخلی باشد. برای نمونه شروط سرمایه گذاری خارجی برای تامین محصولات از صنایع داخلی و محدودیت فعالیت در شهرهای با جمعیت بالا به شکلی که خرده فروشی های داخلی نیز نابود نشوند موثر خواهد بود.
نکته مهم در بحث سرمایه گذاری خارجی محدود نکردن سهم مالکیت و مدیریت است. چنانچه محدودیتی هم (مانند عربستان) در نظر گرفته می شود باید به شکلی باشد که با سهم بالای ۵۰ درصد مدیریت سرمایه گذار در فروشگاه های زنجیرهای را تسهیل کند.
