در بخش قبل، تعاریف کارآفرینی و تعامل آن با علوم مختلف را بیان و به گونههای مختلف افراد جامعه در مواجهه با کارآفرینی اشاره کردیم. در این بخش، مسیر کسبوکار از مرحله تشخیص فرصت، طرح ایده و غربال آن در نهایت اجرای آن صحبت میکنیم.
سید محمد امامینژاد
قسمت چهارم
در بخش قبل، تعاریف کارآفرینی و تعامل آن با علوم مختلف را بیان و به گونههای مختلف افراد جامعه در مواجهه با کارآفرینی اشاره کردیم. در این بخش، مسیر کسبوکار از مرحله تشخیص فرصت، طرح ایده و غربال آن در نهایت اجرای آن صحبت میکنیم.
مسیر کسبوکار:در این مسیر با سوالات مختلفی مواجه میشوید. از جمله:
- از کجا آغاز کنیم؟ پاسخ: «فرایند کسبوکار با فرصت آغاز میشود.»
- فرصت چیست؟ پاسخ: «شکاف بین عرضه و تقاضا»
- ایده چیست؟ پاسخ: «راههای بهرهبرداری از فرصت»
در فاز ایده از غربال ایدههای مختلف شروع میشود، در ادامه با اولویتبندی ایدههای غربال شده، انتخاب ایده پس از انتخاب، امکانسنجی اولیه و در نهایت تثبیت ایده خاتمه مییابد.
غربالگری ایده:نگاهی گذرا به ایدههای شناساییشده و کنار گذاشتن ایدههایی که در نگاه اول امکان اجرا ندارند.
روشهای غربال ایده:
استفاده از چکلیست:
- عدم محدودیت منابع تولید
- میزان سرمایه منطقی
- عدم ممنوعیت دولتی
- عدم وجود انحصار
- موانع مهم در بازاریابی محصول
- عدم مغایرت با برنامههای شرکت (کسبوکارهای موجود)
استفاده از شورا:
- انتخاب دقیق اعضا
- غربال ایدهها توسط اعضا، ذکر دلایل و معیارها
- به شور گذاشتن معیارها و انتخاب معیارهای مشترک
- غربال مجدد ایدهها توسط شورا با توجه به معیارهای مشترک
اولویتبندی ایده:در اولویتبندی ایدهها، نیاز به مشخص کردن اولویت ایدههای انتخابی احساس میشود:
استفاده از چکلیست رتبهای:
- بازار کافی و مناسب
- رشد مناسب بازار
- رقابتپذیری عوامل تولید
- ریسک و خطرات محصول
اگر ایدهای در یکی از حوزهها رتبه پایینی داشته باشد با وجود نمره کل بالا، مردود میشود.
- استفاده از تکنیک متمم (موانع، تشویقات، مزایا و معایب)
- شناسایی دقیق موانع، تشویقات، مزایا و معایب
- رتبه دادن به متمم شناساییشده (صفر تا 5)
- نمره دادن به متمم شناساییشده (7- تا صفر و صفر تا 7+)
- محاسبه نمره کل هر ایده
- استفاده از تکنیک متمم دلفی
- انتخاب شورای متخصص (3، 5 یا 7 نفره)
- اجرای متمم توسط افراد
- چرخش متممها و انجام متمم دوباره
- دریافت متممهای نهایی و ایجاد متمم مشترک
انتخاب ایده:در مرحله انتخاب پس از غربال و اولویتبندی ایدهها اقدام انتخاب نهایی ایده میکنیم که وجود یک پروفایل ایده میتواند ما را در امکانسنجی کمک کند:
در پروفایل اولیه ایده، عنوان، تشریح، نتایج غربال، نتایج اولویتبندی ایده، تشکیل تیم اجرایی و در نهایت ترسیم درخت توسعه ایده اشاره میشود.
امکانسنجی اولیه:سوال اولیه در این مبحث این است: آیا ایده موردنظر ارزش اجرا را دارد یا خیر؟منابع برای امکانسنجی اولیه میتواند کتابخانهها، اینترنت، مراکز دولتی (مرکز آمار ایران، پژوهشکدههای دولتی، سازمانهای مرتبط با طرح) برای امکانسنجی بهتر استفاده شود.
تثبیت ایده:نظر به رد یا تثبیت ایده برای اجرا بعد از انجام امکانسنجی ایده انتخابی در فاز بعدی برای تثبیت ایده نیز پروفایل نهایی تهیه میشود:
عنوان نهایی ایده، نتایج حاصل از امکانسنجی ، تثبیت تیم نهایی برای اجرا، تثبیت درخت نهایی توسعه، ترسیم خطوط زمانی،ترسیم حوزههای وظیفهای
طرح کسبوکار:در این مرحله برای ایده تثبیتشده، در راستای مسیر کسبوکار، طرحی جامع و کامل نوشته میشود که شامل دورنمای استراتژیک، دورنمای سازمانی، دورنمای بازار، دورنمای عملیاتی، دورنمای مالی و دورنمای توسعه است. مذاکره و تامین مالی اولیه یکی از قدمها برای اجرای ایده است که شامل مقدمات و مذاکرات اولیه برای تامین مالی اولیه جهت اجرای کسبوکار انجام میشود. در این راه، شناسایی فرد (گروه) مخاطب، شناسایی علاقهمندیهای فرد (گروه) مخاطب، بازنگری طرح کسبوکار جهت انطباق بر علاقهمندیهای فرد (گروه) مخاطب، ارائه طرح به فرد (گروه) مخاطب با رعایت اصول مذاکره علمی جزو ملزومات این فرایند
است.
ساخت یا اجرای نمونه اولیه:در این مرحله محصول اولیه ساخته یا عرضه میشود. کالا (محصول تولیدی): برای محصولات تولیدی نمونه اولیه در حجم آزمایشگاهی تولید میشود. خدمت (محصول خدماتی): برای محصولات خدماتی پروژه به صورت آزمایشی یا پایلوت در شکل کوچک اجرا میشود. معمولا در این مقطع، تامین مالی اولیه برای این منظور و توسط فرد، دوستان یا فرشتگان سرمایهگذار (Angle Investors) انجام میشود.
آزمایش بازار:در این مرحله رفتار بازار در مقابل محصول یا خدمت ارائهشده مورد سنجش قرار میگیرد.
در این مرحله دو نتیجه کلی حاصل میشود:
- محصول مورد پذیرش بازار قرار میگیرد.
- محصول با انجام اصلاحات مورد پذیرش بازار قرار خواهد گرفت. مراحل آزمایش بازار شامل انتخاب مکان هدف مناسب، استفاده از تکنیکهای آزمایش بازار (مشاهده، مصاحبه، پرسشنامه و ترکیب) و در نهایت جمعآوری دادهها و تحلیل آنهاست.
مذاکره و تامین مالی ثانویه:در این مرحله، مقدمات و مذاکرات برای اجرای نهایی یا تولید انبوه انجام میشود. ابزارهای این مرحله عبارتند از: طرح کسبوکار، گزارش آزمایش بازار و نمونه اولیه محصول است. در این مرحله، سرمایهگذاران مخاطرهپذیر (Venture Capitals)، بانکها، موسسات دولتی و گاها کسبوکارهای فعال در آن حوزه اقدام به سرمایهگذاری میکنند.
اجرای نهایی یا تولید انبوه:در این مرحله محصول به صورت انبوه تولید شده یا در جامعه هدف اجرا میشود. ابزارهای مورد نظر برای اجرای نهایی به صورت ذیل است:
طرح پروژه عملیات اجرایی، طرح سازمانی نهایی، برنامه مدون ورود به بازار، برنامه استراتژیک عملی، مدل عملی کسبوکار
مهمترین مرحله در فرایند راهاندازی کسبوکار آزمایش بازار است. بنابراین آزمایش بازار هدف را افرادی که در پس ذهنشان راهاندازی یک کسبوکار جدید است جدی بگیرند زیرا بعد از مرحله آزمایش بازار است که بیشترین هزینهها انجام میشود. نادرست بودن نتیجه آزمایش بازار یعنی یک عمر پشیمانی. در این بخش مسیر کسبوکار با شروع طرح ایده شروع کردیم و به اجرای نهایی یا تولید انبوه یک ایده با اسم محصول یا خدمت خاتمه دادیم.