در سالهای اخیر شاهد رشد استارتآپها و کسبوکارهای مبتنی بر خلاقیت و نوآوری در کشورمان بودهایم. اکثر ما گوشهای از خدمات آنها را چه به صورت مستقیم و چه غیر مستقیم درک کردهایم.
محمد جوادیقاضیانی
برای کارهای مختلف و نیازهای متفاوت از آنها استفاده کردهایم. برای حملونقل، خرید، سفارش غذا، بلیت هتل، خدمات مشاورهای و... کسبوکارهایی شکل گرفتهاند که در قالب اینترنت و تکنولوژی راه رسیدن ما به اهدافمان را سریعتر و با کیفیتتر کردهاند. دولت هم از این نوع کسبوکارها حمایت میکند. به دلیل اینکه رشد آنها را راهحلی برای رفع مساله بیکاری میداند، اما این کسبوکارها و رشد آنها چه تاثیری بر جامعه گذاشته است؟ آنها در چه وضعیتی هستند؟ آینده آنها چه خواهد شد؟ «کسبوکار» در گفتگو با حمیدرضا اعتدالمهر، رئیس هیاتمدیره انجمن کسبوکارهای اینترنتی این موارد را بررسی میکند.
به عنوان یک شخص فعال در این حوزه بفرمایید که رشد کسبوکارهای اینترنتی چه اثراتی بر جامعه گذاشته است؟
زندگی مبتنی بر تکنولوژی و خلاقیت هم تاثیر خوب و هم بد بر زندگی ما انسانها گذاشته است. درباره مشکلات آن به اندازه کافی صحبت شده و بهتر است که کمی هم درباره تاثیرات مثبت آن صحبت کنیم. امروز دیگر نمیتوانیم منکر تکنولوژی و اثرات آن بر زندگی شویم و کافی است چند روز خود را در شرایطی فرض کنید که اینترنت وجود نداشته باشد تا به زوایای پنهان تاثیرات و خدمات آن پی ببرید. در واقع خدمات مبتنی بر اینترنت برای ما شرایطی را به وجود آورده است که هیچ محدودیتی درباره توصیف شرایط کنونی، نیازها و درخواستهایمان نداریم. به این مفهوم که وقتی احساس نیاز به اشتراک با دیگری میکنید، میتوانید از این ابزار استفاده کنید. ما وقتی درباره اشتراکگذاری لحظه صحبت میکنیم، منظورمان تنها به اشتراک گذاشتن لحظههایی که به مسافرت یا تفریح رفتهایم، نیست. بلکه منظور من این است که شما میتوانید در لحظه برای یک تصمیمگیری تعداد زیادی از افراد را بدون اینکه زحمت رفت و آمد و حضور و هماهنگ کردن کارهایشان را داشته باشید با آنها به اشتراک بگذارید. چون بعد مسافت، زمان و مکان وجود ندارد که این مورد سرعت حرکت را بالا میبرد و به اعتلای بسیاری از محتواها کمک میکند. اگر بخواهیم دنیا را در 20 سال گذشته نگاه و با امروز مقایسه کنیم، به این نکته میرسیم که با برگشتن به آن زمان بسیاری از موارد قابل ادامه و استفاده نخواهند بود. بنابراین استارتآپها و کسبوکارهای مبتنی بر این تواناییها افرادی هستند که با دقت و وسواس کافی مشکلات بشریت را از گذشته تاکنون شناسایی میکنند و به دنبال رفع آن مشکل با تکنولوژی هستند. موفقیت و اقبال این نوع کسبوکار موید وجود این نیاز بوده است و این مورد و حل مسائل با تکنولوژی نشاندهنده این موضوع است که یک مشکل دیگر از انسانیت حل شده است. اگر هر کدام از استارتآپها مثلا سمساریهای نوین، فروشگاههای اینترنتی، ماشینهای کرایه اینترنتی و... وجود نداشته باشند به راحتی متوجه میشویم که نبود آنها این قابلیت را که دوباره به نسخههای گذشته برگردیم، ایجاد نمیکند. چون متوجه میشویم که چه میزان ضعف داشتند، بعضا چه میزان سوءاستفاده میشد، چه میزان وقت بشر هدر میرفت و بسیاری از مشکلات دیگر. ظهور این نوع کسبوکارها این نوید را به ما میدهد که ما به سرعت در حال شناسایی مسالهها و حل آنها هستیم. شاید هزاران سال طول کشید که بشر ماشین را اختراع کرد. امروز از زمانی که توانستیم صنعت را بشناسیم و توسعه دهیم تا زمانی که امروز سرویسهای مبتنی بر نرمافزار در حال کار هستند، چند ده سالی بیشتر نگذشته است، این شتابی که امروزه در حال به وجودآمدن است، تمامش را مدیون زیرساختهای الکترونیک و به صورت خاص اینترنت هستیم و کسبوکارهای مبتنی بر این بستر، شرایط بسیار مناسبی را برای زندگی ما مهیا کردهاند که به غیر از حذف شدنشان راهی برای شناخت تاثیرات مثبت آنها نداریم. امیدوارم که با بحث کردن در این خصوص، شناسایی شرایطی که به وجود آمده است و شرایط مطلوبی که میتواند به وجود بیاید، بتوانیم مشوق علاقهمندان به این حوزه بوده و بتوانیم محرکی برای این قضیه باشیم.
شما به عنوان شخصی که این حوزه را رصد میکند، وضعیت کسبوکارهای مبتنی بر خلاقیت و نوآوری در کشور را چطور میبینید و ارزیابی شما از اثرات و وضعیت آنها در آینده کشور چیست؟
طبیعتا این تفکرات تا زمانی که برای ما ملموستر شود باید مسیر پر پیچ و خمی را طی کند و مسلما در این مسیر به زیرساختها و حمایتهای زیاد و اقبال مردم نیاز خواهیم داشت. بنابراین براساس فرض و پیشبینی میتوانم بگویم که ما در 5سال آینده در حوزه سلامت پیشرفتهای بسیار خوبی را شاهد خواهیم بود. چون توجه مردم به این حوزه کمتر از حوزههای دیگر است. به فرض ما شاید استارت آپهایی را داشته باشیم که داروی مردم را بر حسب نیاز آنها تولید و دارو را شخصیسازی کنند.
نکته بعدی بحث مانیتورینگ و ابزار پوشیدنی خواهد بود که احتمال میدهم در کشور ما بسیار مورد توجه قرار بگیرند و بسیاری از افراد در تولید و توسعه آن فعالیت خواهند کرد. به این مفهوم که ما شاید به زودی شاهد این باشیم که بسیاری از سالمندان و کسانی که نیاز به مراقبت دارند با یکپارچگی امکاناتی که همین امروز هم در کشور ما و جهان وجود دارند بتوانند داده را به دست بیاورند و گزارش کنند و در زمان نیاز به اقدام سریع با مراکز پزشکی در ارتباط باشند و خدمات را دریافت کنند. این اتفاقات در حوزه درمان مربوط به این چند مثال نیست و همه افراد با توجه به تخصصهایی که دارند در حال فکر کردن در این حوزه هستند و ممکن است تکنولوژیهایی را از سایر نقاط جهان بیاورند و بومیسازی کنند و شاید هم شاهد اختراعات جوانان و متخصصان داخلی باشیم. در حوزه آموزش پیشرفتهای بسیار خوبی اتفاق خواهد افتاد و بحث آموزش از راه دور دیگر تبدیل به یک روال همگانی خواهد شد و اوضاع آموزشگاههایی که به صورت فیزیکی کار میکنند رو به افول خواهد رفت. ضمن اینکه این روشها با
صرفه جویی خوبی که در هزینه، زمان و... به وجود میآورند باعث همگانی شدن استفاده از این خدمات خواهند شد که در نهایت به اعتلای آموزش کشور کمک خواهند کرد.
درباره خدمات عمومی و تاثیر استارت آپها روی آنها در حال حاضر هم اوضاع خوبی داریم اما با توجه موفقیت افراد حاضر در این حوزه پیش بینی میشود هر روز تقاضای حضور کسب وکارهای جدید در این حوزه بالا برود. این نخستین موج از این جریان است و با توجه به بررسی ها و رفع کمبودها این مسیر راهی طولانی را پیش رو خواهد داشت. مرزهای این حوزه در حال از بین رفتن است و مرزبندی در آن معنایی ندارد. سه حوزه خدمات اجتماعی، آموزش و سلامت بیشترین تاثیر را از توسعه کسب و کارهای مبتنی بر نوآوری میپذیرند.
چه قشری از جامعه بیشترین نفع را از رشد استارت آپ ها میبرند؟
باید کمی به عقب برگردیم و از یک فرهنگ اشتباه که در جامعه بود، صحبت کنیم.
شاید امروز میتوانیم امیدوار باشیم که آمدن این نوع کسب و کارها در ابتدا میتواند به مبارزه با آن فرهنگ بپردازد و در گام بعدی میتوان امیدوار بود که قشر بسیار زیادی از جامعه از این اتفاق نفع ببرند. باید قبول کنیم که در گذشته این توهم در قشری به وجود آمده بود که هر چیزی که گرانتر باشد کیفیت بهتری را داراست. امروزبسیاری از افراد وسایل و سرویسهای خوش قیمت اینترنتی برای بعضی از کارهایشان استفاده میکنند که شاید در بعضی از اوقات صرفه بیشتری را برای آنها دارد. شاید در گذشته این امکان برای همه وجود نداشت و در حال حاضر همه مردم از خدمات یکسانی با قیمتهای مشابه استفاده میکنند.
اینجا یک تفاوت و شکاف بزرگی در جامعه در حال ترمیم شدن است. همه مردم میتوانند طبق قوانین تجارت الکترونیک یک محصول با کیفیت و دارای گارانتی را دریافت و خریداری کنند.
من پاسخ این سوال را تا چند سال گذشته نمیتوانستم با قطعیت بدهم ولی امروز با اطمینان خاطر میگویم که اگر کسی تصمیم به استفاده از خدمات این بازار بگیرد، بعد مالی تقریبا برای آن شخص مزیت قابل توجهی را نخواهد داشت و کسی که در شهر بزرگی زندگی میکند با کسی که در یک مکان دور در حال زندگی است تقریبا تفاوتی در این زمینه ندارد و فقط کافی است که پول خرید آن وسیله را داشته باشد. پس مردم در جای یکسانی قرار میگیرند و به عبارتی نوعی از شکافهای جامعه در حال ترمیم شدن است و مردم در دسترسی به امکانات در حال نزدیک شدن به هم هستند. البته شاید چنین هدفی در وجود کسی که امروزه یک کسب و کاری را راه میاندازد وجود نداشته باشد ولی در واقعیت شاهد چنین موردی هستیم و نوعی از شکافهای جامعه ما در حال ترمیم شدن است. کسی که در جنوبیترین قسمت یک شهر و کسی که در شمالیترین قسمت یک شهر زندگی میکند تعرفه دریافتی آنها وابسته به اینکه جای ضعیفتر یا قویتری هستند، نیست. پس مهمترین دستاورد کسب و کارهای مبتنی بر تکنولوژیهای نوآورانه و استارت آپها را ترمیم شکاف اجتماعی و حصول عدالت اجتماعی میدانم بدون اینکه مورد نظر پدید آورندگان این تکنولوژی باشد و به عنوان یک اثر جمعی است و یکی از بهترین اتفاقاتی است که ما در 5 سال آینده شاهد آن خواهیم بود.