صفحه اصلی / آرشیو مطالب روزنامه کسب و کار

«کسب‌وکار» گزارش می‌دهد

بی‌مهری دولتی ها به نرم‌افزارهای بومی

آگاه شدن از این واقعیت که وزارت نفت به عنوان متولی بزرگ‌ترین و مهم‌ترین صنعت کشور به محصول حاصل فکر و خلاقیت ایرانی پشت می‌کند و نرم‌افزارهای مشابه خارجی را ترجیح می‌دهد، تلخ و دردناک است.
مجتبی کاوه
به گزارش کسب و کار نیوز، آگاه شدن از این واقعیت که وزارت نفت به عنوان متولی بزرگ‌ترین و مهم‌ترین صنعت کشور به محصول حاصل فکر و خلاقیت ایرانی پشت می‌کند و نرم‌افزارهای مشابه خارجی را ترجیح می‌دهد، تلخ و دردناک است. وزارت نفت که برای داخلی‌سازی تجهیزات این صنعت کمیته تشکیل می‌دهد و از برنامه‌های جامع درباره خوداتکایی تجهیزات این صنعت دم می‌زند باید در برابر این رویداد تاسف‌آور که نرم‌افزار تولیدشده توسط جمعی از نخبگان و متخصصان ایرانی را با وجود تمام مزایا و تاییدیه‌ها، کنار گذاشته و مشابه خارجی آن را در زیرمجموعه‌های خود به کار گرفته است، پاسخگو باشد. این گزارش سوالاتی پیش‌روی مسئولان وزارت نفت می‌گذارد که امیدواریم جواب درخوری برای آنها وجود داشته باشد. 
کاهش 50 درصدی هزینه و زمان اجرای پروژه با نرم‌افزار ایرانی
بنیان‌گذار یک شرکت تولیدکننده نرم‌افزارهای فنی و مهندسی کاربردی درباره طراحی مهندسی، مدل‌سازی سه‌بعدی و تهیه نقشه‌های ازبیلت پروژه‌های نفت، گاز، پتروشیمی، نیروگاهی و سایر پروژه‌های صنعتی با انتقاد از بی‌توجهی وزارت نفت به قانون حمایت از تولید داخلی گفت: مسئولان وزارت نفت برخلاف شعارهایی که مطرح می‌کنند نسبت به حاصل کار و تلاش متخصصان ایرانی کاملا بی‌توجه هستند. علیرضا سرقینی، ابداع‌کننده نرم‌افزار بومی طراحی پایپینگ تاسیسات نفتی درباره نحوه تولید این نرم‌افزار اظهار کرد: ابتدا نقشه‌های اجرایی تاسیسات مرکزی را به طور دستی و به روش ایزومتریک طراحی می‌کردم که به دلیل دقت و کیفیت، ‌این نقشه‌ها بسیار مورد توجه مهندسان مشاور و پیمانکاران قرار گرفت. در مرحله بعد، در سال ۶۸ با تلفیق دانش طراحی و برنامه‌نویسی رایانه‌ای، برای نخستین‌بار در ایران تولید نرم‌افزارهای بومی طراحی و مدیریتی نقشه‌های اجرایی تاسیسات مرکزی پروژه‌های عمرانی را براساس خلاقیت و دانش خودم پایه‌گذاری کردم و از همان ابتدا، محصول «پارس‌پلانت» نام‌گذاری شد. این نرم‌افزار، طراحی نقشه‌های سه‌بعدی را به نحوی بسیار مطلوب و به طور اتوماتیک و هوشمند، در زمان بسیار کم، ولی با کیفیت و دقت بسیار بالا انجام می‌داد. در آن زمان نخستین نفر در ایران بودم که نقشه‌ها را به صورت سه‌بعدی و حجمی تهیه می‌کردم، لازم به توضیح است که آن موقع نه اینترنت بود و نه نرم‌افزارهای سه‌بعدی‌ساز خارجی که ایده را از آنها برداشته باشم یا مهندسی معکوس کرده باشم. وی ادامه داد: این نرم‌افزار برای نخستین بار در سال ۷۴ در طراحی تاسیسات مرکزی ساختمان بانک سپه به کار گرفته شد و مورد استقبال قرار گرفت. این نرم‌افزار دقت بسیار بالایی داشت، هیچ‌گونه دوباره‌کاری نداشت و خریدهای پروژه یکپارچه و به دور از خطا در تعداد اقلام انجام شد و هزینه و زمان پروژه را ۵۰ درصد کاهش داد. تاسیسات مرکزی بیمارستان میلاد دومین پروژه‌ای بود که این نرم‌افزار قابلیت‌های خود را در آن به خوبی نشان داد. زمان برآوردشده برای اجرای تاسیسات مرکزی بیمارستان میلاد حدود ۲ سال و نیم بود، ولی با نقشه‌های سه‌بعدی تهیه‌شده، این کار در کمتر از ۶ ماه انجام شد. 
تمایل شرکت زیرمجموعه مایکروسافت به خرید نرم‌افزار ایرانی
سرقینی در ادامه به افتخارات کسب‌شده توسط این نرم‌افزار در جشنواره‌های علمی داخلی و خارجی اشاره کرد و گفت: این نرم‌افزار در سال ۷۹ در جشنواره بین‌المللی خوارزمی در گروه تحقیقات کاربردی به عنوان طرح برگزیده انتخاب شد. همچنین این طرح در سال ۸۳ در مسابقات علمی بین‌المللی میان مخترعان بیش از 72 کشور، در کشور سوریه مدال طلا کسب کرد و در نمایشگاه ۲۰۰۴Cebit آلمان نیز به عنوان بهترین نرم‌افزار در گروه تخصصی نرم‌افزارهای فنی و مهندسی شناخته شد. این برگزیده جشنواره خوارزمی با بیان اینکه در نمایشگاه سبیت ۲۰۰۴ شرکت‌های چینی، ترک، هلندی و دو شرکت آمریکایی که یکی از آنها شرکت زیرمجموعه مایکروسافت بود، خواستار خرید این نرم‌افزار شدند، تصریح کرد: آمریکایی‌ها علاقه‌مند بودند این نرم‌افزار را خریداری کنند، اما به دلیل تحریم‌هایی که دولت آمریکا علیه ایران وضع کرده از خرید انصراف دادند. تاکنون چندین شرکت انگلیسی، مالزیایی و آذربایجانی از این شرکت دیدن و از محصولات نرم‌افزاری استقبال کردند، به طوری که در سال ۱۳۹۰ شرکت ملی نفت مالزی (پتروناس) قصد خرید سورس‌کد این نرم‌افزار به قیمت ۲۵۰ میلیون دلار را داشت که متاسفانه شرایط بین‌المللی اجازه نداد. این نرم‌افزار در سال ۱۳۹۱ در سومین جشنواره ملی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در کارگروه کارآفرینی برگزیده شد و در سال ۱۳۹۳ در پنجمین جشنواره ملی ارتباطات و فناوری اطلاعات در بخش نرم‌افزارهای ثبت‌شده و اختراعی برگزیده شد. 
رانت‌جویان مانع به کارگیری نرم‌افزار ایرانی؟
وی افزود: نرم‌افزاری که به این شکل مورد توجه خارجی‌ها بود در کشور مورد بی‌مهری قرار گرفت، به این صورت که این نرم‌افزار از طریق سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی (تکفا)، جشنواره شیخ بهایی و شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان در سال ۸۴ به فناوری اطلاعات شرکت ملی نفت ایران معرفی شد. بنا به دستور مهندس طالبی، ریاست وقت فناوری اطلاعات شرکت ملی نفت، برای اجرا در وزارت نفت و زیرمجموعه‌های آن، طی برگزاری چندین سمینار کشوری و استانی، محصول مورد بررسی و تایید کارشناسان این وزارتخانه قرار گرفت و تا سال ۸۷ مراحل بروکراسی این بررسی‌ها طول کشید. ابتدا قرار بود هزار نسخه از این نرم‌افزار توسط وزارت نفت خریداری و به تمام زیرمجموعه‌های فنی و مهندسی این وزارتخانه ارائه شود که نهایتا ۵۰ نسخه با قیمتی بسیار نازل‌تر از نمونه‌های مشابه خارجی از ما خریداری شد. وی با بیان اینکه برای توسعه این نرم‌افزار بدون دریافت هیچ‌گونه تسهیلات دولتی کارآفرینی کردم، افزود: بعد از پرداخت نخستین قرارداد نگهداری، ‌وزارت نفت از تمدید دومین قرارداد نگهداری خودداری کرد و این شرکت که برپایه دانش و تخصص ایرانی شکل گرفته است را به بحران دچار کرد. 
سرقینی بیان کرد: لازم به ذکر است با وجود وعده‌های مختلف ریاست محترم فناوری اطلاعات شرکت ملی نفت ایران آقای مهندس تولایی (طرف قرارداد) مبنی بر حمایت، بیش از سه سال خدمات و آموزش‌های متعدد و ارائه محصول با گونه‌های جدید بدون عقد قرارداد یا دریافت هیچ نوع مبلغی (و صرفا جهت کسب رضایت خریدار) تا پایان سال ۹۳ انجام شد ولی حمایتی از قبیل بهره‌برداری از این محصول یا تمدید قرارداد پشتیبانی صورت نگرفت. 
وی ادامه داد: طی نامه‌نگاری‌ها و پیگیری‌های متعدد ما در سال‌های ۹۲ و ۹۳ با دستور عماد حسینی، معاون سابق امور مهندسی نرم‌افزار «پارس‌پلانت» در شرکت ODCC و اداره کل سیاست‌گذاری و استانداردهای نفت مورد بررسی مجدد (با مدیریت آقای مهندس اصل‌عربی) قرار گرفت و نامه شماره م م/۹۳۲/۲۹۰۳۵۴ در تاریخ 24/6/1393 جهت به کارگیری نرم‌افزار ایرانی و شکستن انحصار نرم‌افزارهای خارجی به مدیران چهار شرکت ابلاغ شد، ولی متاسفانه نتیجه‌ای حاصل نشد. 
این برنده جشنواره بین‌المللی خوارزمی افزود: در سال ۹۵ گزارشی طی نامه به شماره ۹۵/۱۰۴۳۶۳در تاریخ 8/3/95 از آقای مقدم، معاون پژوهش و فناوری و سرپرست معاونت مهندسی وزارت نفت به آقای اکبری، مشاور محترم وزیر نفت و مدیرکل دفتر وزارتی اعلام شد که «جایگزینی نرم‌افزارهای مهندسی جدید (علی‌الخصوص محصولات تولید داخل) به دلیل مقاومت کاربران در برابر تغییر، نیاز به حمایت و دستور صریح مدیران ارشد شرکت‌های اصلی داشته و با توصیه نتیجه گرفته نمی‌شود»، اما متاسفانه نامه فوق نیز بدون هیچ رویکردی، بایگانی  شد. 
وی افزود: نامه‌نگاری‌ها و پیگیری‌های متعدد با بیطرف، معاون امور مهندسی فعلی وزارت نفت و دیگر مسئولان این وزارتخانه درباره عدم به کارگیری از این محصول و علت تمدید نشدن قرارداد به نتیجه مشخصی نرسیده است. سرقینی تصریح کرد: بی‌مهری به نرم‌افزار بومی در حالیست که نرم‌افزارهای مشابه خارجی در وزارتخانه‌های نفت و نیرو و زیرمجموعه‌های آنها با قیمت‌های نجومی خریداری می‌شود. 
وی افزود: مساله دیگری که در این ماجرا وجود دارد و شائبه مانع‌تراشی رانت‌جویان بر سر خرید این نرم‌افزار را ایجاد می‌کند در برخی موارد این است که نرم‌افزارهای مشابه خارجی بدون لایسنس و به قیمت نازل از بازار تهیه شده و به قیمت نرم‌افزار لایسنس‌دار، برآورد هزینه و قیمت تمام‌شده، می‌شود – که یک تخلف آشکار است- بنابراین کسانی که ذی‌نفع چنین رانتی هستند اجازه نمی‌دهند منافع‌شان با خرید و تمدید قرارداد یک نرم‌افزار داخلی از بین برود. 
وندورلیستی که نرم‌افزار داخلی از ورود به آن محروم است 
 این برگزیده جشنواره بین‌المللی خوارزمی افزود: وقتی پس از استقبال شرکت‌های زیرمجموعه وزارت نفت و مهندسان مشاوران و پیمانکارانی که با آنها کار می‌کنند، از امکانات نرم‌افزار از آنها سوال می‌کنیم: چرا از نرم‌افزار ما استفاده نمی‌کنید؟ مدعی می‌شوند نام نرم‌افزار شما در وندورلیست تحت نام List of detail engineering document در پیوست قراردادهای EPC صنعت نفت (فهرست نرم‌افزارهای مجاز وزارت نفت که در آن به صراحت از محصول خارجی و رقیب ما در آن اسم برده شده و کاربران را ملزم به استفاده از آن می‌کند) وجود ندارد، بنابراین نمی‌توانیم از نرم‌افزار شما استفاده کنیم، در مقابل مسئولان ارشد وزارت نفت وجود چنین محدودیتی را تکذیب می‌کنند (لیست به پیوست جهت استحضار) اما به سوال ما نیز درباره علت بی‌توجهی به نرم‌افزار داخلی، با وجود داشتن تاییدیه‌های خود این وزارتخانه مبنی بر کیفیت، دقت و امنیت این نرم‌افزار، پاسخ روشنی نمی‌دهند. 
وی در پایان با بیان اینکه شرایطی که توسط وزارت نفت و مسئولان آن برای شرکت ما به وجود آمده غیرقابل قبول است، خواستار پاسخگویی مسئولان این وزارتخانه درباره واقعی بودن یا شعاری بودن حمایت از تولید داخلی در این وزارتخانه شد و تصریح کرد: اخیرا متوجه شدیم نرم‌افزار خارجی که نسخه کپی‌شده از روش مهندسی معکوس از روی نرم‌افزار تولیدشده این شرکت است – گرچه کیفیت نرم‌افزار ما را ندارد - توسط برخی زیرمجموعه‌های وزارت نفت با قیمت گزاف خریداری می‌شود و این اتفاق به زعم ما شائبه وجود برخی رانت‌جویی‌ها در وزارت نفت را تقویت کرده است.
 شایان ذکر است اسناد و تاییدیه‌های مرتبط با این گزارش در آرشیو روزنامه «کسب‌وکار» موجود است.