سایت خبری تحلیلی کسب و کار استارت آپ | کارآفرینی | دانش بنیان | اقتصاد
بسته‌بندی از ملزومات یک محصول است که معرفی و نگهداری محصول از مرحله تولید تا مصرف را برعهده دارد.
سپیده خانعلی
متاسفانه مقوله بسته‌بندی در کشور ما مورد بی‌توجهی قرار گرفته است و نه تنها محصولات مصرفی در بازار داخلی بسته‌بندی خوبی ندارند بلکه تولیدات کشور ما در بازارهای صادراتی جهان هنوز هم به صورت فله عرضه می‌شود. بررسی‌های وزارتخانه‌هایی چون جهاد کشاورزی و صنعت، معدن و تجارت حاکی از آن است که سالانه 30-25 درصد محصولات کشاورزی در کشور به دلیل نبود صنایع بسته‌بندی اصولی، استاندارد به ضایعات تبدیل شده و بالغ بر۱۰ میلیارد دلار خسارت از این طریق به کشور وارد می‌شود.
بسیاری از محصولات تولید ایران مانند زعفران، خرما یا عسل به صورت فله به کشورهای مجاور فروخته می‌شود و پس از بسته‌بندی به اسم آن کشور به سایر نقاط صادر می‌شود.
اما موانع صنعت بسته‌بندی در ایران چیست و چرا تولیدکنندگان ترجیح می‌دهند محصولات خود را به صورت فله به فروش برسانند، چون می‌دانند فروش محصولات به صورت فله ارزش افزوده چندانی نصیب آنها نمی‌کند؟
علیرضا یونچی، عضو سابق مجمع عالی واردات و تامین‌کننده محصولات صادراتی که سابقه حضور در صنعت بسته‌بندی و چاپ را دارد به سوالات «کسب‌وکار» در این خصوص پاسخ می‌دهد.
صادرات چه محصولاتی در ایران دارای مزیت است؟
در درجه اول کالاها باید دسته‌بندی شوند. برای مثال در قطعات خودرو ترجیحی به هیچ جای دنیا نداریم یا درباره جواهرات ترجیح زیر 15 درصد داریم. بهتر است مواردی را زیر ذره‌بین بگیریم که در آن حوزه‌ها توانمندی داریم و باید در آن حوزه‌ها مشکلات بررسی شود و راهکار ارائه شود.
توانمندی ما در بعضی از محصولات کشاورزی و صنایع دستی است. درباره زعفران با توجه به آمار رسمی می‌توان گفت: در حدود 84 درصد زعفران دنیا از ایران تامین می‌شود. کشورهای رقیب ما در زعفران چین، افغانستان و اسپانیا هستند. بسته‌بندی و تبلیغ جهانی و شناساندن محصول به جهان بسیار مهم است.
چرا ایران تولیدات خود را به صورت فله صادر می‌کند؟
وارد کردن برخی از ملزومات بسته‌بندی نیاز به ماه‌ها دوندگی در گمرک دارد که به‌صرفه نیست و افراد ترجیح می‌دهند محصول خود را به صورت فله به ترکیه یا سایر کشورها بفرستند و در آنجا بسته‌بندی و صادرات خود را انجام دهند.
برای مثال برخی از تولیدکنندگان ایرانی کنسانتره خود را به ترکیه می‌برند و به اسم ترکیه به اروپا می‌فروشند. چون تولید‌کننده در ایران یک درگیری مضاعف برای تولید، جمع‌آوری و نوع بسته‌بندی دارد.
چین و پاکستان زعفران را از ایران به صورت فله می‌خرند و با بسته‌بندی‌های زیبا به نام خود به سایر نقاط جهان صادر می‌کنند.
تبلیغات و بسته‌بندی و عرضه بسیار مهم است. بسته‌بندی هنر نگهداری و جلوه بیشتر دادن به محصول است.
مشکلات صنعت بسته‌بندی چیست؟
مجوز چاپ گرفتن از وزارت ارشاد بسیار پروسه طولانی دارد. اجازه چاپ حروف غیرفارسی روی بسته‌بندی از سوی وزارت ارشاد داده نمی‌شود و فقط صادرکننده می‌تواند مجوز چاپ حروف فارسی روی بسته‌بندی را بگیرد. اگر کسی برای مثال بخواهد محصولاتی برای فروش به گردشگر خارجی با بسته‌بندی حروف غیرفارسی تولید کند، نمی‌تواند مجوز بگیرد.
به عنوان نمونه دستگاه بسته‌بندی مناسب برای بسته‌بندی سلولزی نداریم و در ایران مجوز چاپ سه بعدی صادر نمی‌شود.
گمرک طبق بند «ک» تبصره 9 قانون بودجه سال 94، 4 درصد عوارض مازاد محصولات فرهنگی اخذ می‌کند. برای مثال از کاغذ سفید پشت چسب‌دار 4 درصد عوارض مازاد محصولات فرهنگی گرفته می‌شود در صورتیکه این نوع کاغذ در ایران تولید نمی‌شود. کمیسیون نرخ‌گذاری در گمرک (کمیسیون ماده 1) متشکل از 16 نفر است که تصمیم به اخذ عوارض فرهنگی گرفته‌اند. از کاغذی که برای یک نوع بسته‌بندی صادراتی وارد شده است 4 درصد عوارض می‌گیرند که در بعد کلان بسیار زیاد است. زعفران کالایی است که در آشپزخانه استفاده می‌شود و ممکن است در معرض رطوبت و چربی باشد. بنابراین برچسب بسته‌بندی زعفران باید نسبت به آب و روغن مقاوم باشد که از این برچسب وارداتی 4 درصد عوارض می‌گیرند. تمام بسته‌بندی‌های سلولزی مورد استفاده در صنایع غذایی باید از کاغذ مخصوص فودگرید باشد.
کاغذ فود گرید (food grade) به هیچ عنوان در ایران تولید نمی‌شود. از واردات کاغذ فود گرید 9 درصد بابت مالیات تجمیع عوارض اخذ می‌شود اما فرضا از کاغذ تحریر عوارض نمی‌گیرند. سایر موانع در بسته‌بندی عدم وجود طراح، گرافیست و ایده‌دهنده خوب، ملزومات و بستر چاپ، مرکب غذایی، مصرف‌کننده و چاپخانه‌ای‌ست که بتواند از این امکانات استفاده کند. 2016 سالی بسیار پرفروش برای یکی از برندهای معروف جهانی پوشاک بود که یکی از دلایل مهم این موفقیت، استفاده از طرح کاشی کاری ایرانی در طراحی پوشاک آن سال این برند معروف بود.
بسته‌بندی در بازار داخل چه وضعیتی دارد؟
در حال حاضر 90 درصد کاغذهای ساندویچ، کیک، فست‌فودها و غیره که درایران استفاده می‌شود در بخش مواد غذایی، صنعتی هستند. خمیر کاغذ فودگرید باید صددرصد دست اول باشد. مقواهای پشت طوسی (gray back) از مواد بازیافتی است و برای سطح روی آن از یک لایه خمیر جدید سفید استفاده شده است. برای مثال در حوزه دارو باید از کاغذهای فودگرید یا ایندر‌برد استفاده شود که در دارو رعایت و از کاغذ ایندر برد استفاده می‌کنند. کاغذهای گریس پروف (greaseproof) (کاغذهای مورد استفاده در کاپ کیک) که با طرح‌ها و رنگ‌های متنوع در فروشگاه‌ها وجود دارد جزو محصولات فرهنگی است و اجازه واردات ندارد و همه این کاغذها به صورت قاچاق وارد می‌شوند.
تاثیر بسته‌بندی بر ارزش افزوده تولیدات به چه میزان است؟
برای مثال عمده قیمت شکلات‌های تابلرون و افتر8 که برندهای معروف شکلات هستند به خاطر بسته‌بندی آنهاست، شکلات، شکر و وانیل قیمت چندانی ندارد اما شکلات‌های افتر8 به قیمت کیلویی 150 هزار تومان به فروش می‌رسد. ما در کشور کارخانجات شکلات زیادی داریم اما برای شب عید از اوکراین شکلات وارد کرده‌اند و به قیمت کیلویی 30-12 هزار تومان به فروش می‌رسانند فقط به این دلیل که ظاهر زیبایی دارد.
چند نوع بسته‌بندی وجود دارد و وضعیت ایران در هرکدام چگونه است؟
چهار نوع بسته‌بندی وجود دارد که شامل سلولزی، فلزی، پلیمری و شیشه‌ای است. ایران در هیچ نوع بسته‌بندی حرفی برای گفتن ندارد. در بسته‌بندی شیشه‌ای این افتخار را داریم که شیشه‌های دلستر را خودمان تولید می‌کنیم. در پایان باید بگویم اگر صادرات برای دولت مهم است نباید خودسرانه عمل کند و اگر صادرات مهم نیست دولت بهترین روش را پیش گرفته است. ایرانی می‌تواند به شرط اینکه به او اجازه بدهند. هنوز هم با وجود این همه مشکلات بهترین فرش را ایران تولید می‌کند.
