صفحه اصلی / آرشیو مطالب روزنامه کسب و کار

«کسب‌وکار» امکان اخاذی و باج‌گیری از مالکان سرقفلی را بررسی می کند

قانون سرقفلی اصلاح شود

منظور از سرقفلی برای یک واحد تجاری یا تولیدی، سابقه ایجاد یک برند در یک مکان....
شایلی قرایی
خاص است که اصطلاحا به آن سرقفلی گفته می‌شود که می‌تواند شامل یک برند باشد یا در وسعت کمتر سرقفلی به ایجاد فضای کسب‌وکار و شناساندن آن به ‌مردم و اهالی یک محل اطلاق می‌شود.
به گزارش کسب و کار نیوز، موضوع فروش سرقفلی‌ها توسط مالکان در بعضی کشورها وجود دارد و در بعضی دیگر از کشوها چنین چیزی نیست و مالکیت همراه با سرقفلی واگذار می‌شود.
 در واگذاری سرقفلی‌ها به این شکل عمل می‌شود که حتما باید خود مالک رضایت دهد و در قبال امضای خود برای تعویض سرقفلی پولی را دریافت کند اما در این صورت هم همچنان صاحب اصلی، مالک است و اساسا بدون امضای مالک، امکان واگذاری سرقفلی 
وجود ندارد. در حال حاضر اصناف و واحدهای صنفی معتقدند که در زمینه قوانین مربوط به واگذاری سرقفلی‌ها اصلاحاتی صورت بگیرد. کارشناسان نیز معتقدند که اگر به قوانین وزارت اقتصاد و دارایی مراجعه کنیم، می‌بینیم که در آنجا گفته شده که باید از سرقفلی‌ها مالیات گرفته شود. البته اگر بتوان قانون مربوط به سرقفلی‌ها را اصلاح کرد، تبعات منفی آن هم کمتر خواهد شد. یعنی واگذاری به شکلی انجام شود که به غیر از واگذاری سرقفلی، همزمان مالکیت هم واگذار شود تا دیگر شاهد مسائلی مثل آنچه برای کسبه پلاسکو پیش آمد، نباشیم. پس از حاثه پلاسکو، کسبه آنجا ادعای خسارت مالی کردند اما در پاسخ به آنها گفته شد که شما صاحب ملک نیستید و فقط سرقفلی دارید. 
این موضوع مشکلی است که اکنون برای کسبه پلاسکو به‌وجود آمده است و برای همین بنیاد مستضعفان عنوان کرد که ظرف کمتر از دو سال این مساله را حل می‌کند اما این موضوع برای جایی مثل بنیاد امکان‌پذیر است ولی ممکن است برای نهادها یا اشخاص دیگر امکان‌پذیر نباشد و امکان پرداخت خسارت‌ها وجود نداشته باشد. 
ضرورت تغییر قوانین درباره واگذاری‌های سرقفلی‌ها احساس می‌شود و لازم است درباره این مساله جدی فکر شود و ماجرای پلاسکو و تبعات حقوقی آن برای قانونگذاران و مسئولان دولتی درسی شود تا نقص‌های قانونی در این زمینه را برطرف کنند بنابراین به‌لحاظ حقوقی باید اقداماتی شود که مشکلات مربوط به سرقفلی در ایران حل و منجر به مالکیت  کامل شود. 

نگاه 1

بیش از ۸۰ درصد واحدهای صنفی فقط مالک سرقفلی هستند
علیرضا راسی، نایب‌رئیس اتاق اصناف سرقفلی
حق کسب و پیشه یعنی کسانی که در یک واحد تجاری به‌عنوان مالک آن واحد یا صاحب آن سرقفلی فعالیت می‌کنند، حقوق صنفی ای دارند که می‌توانند در هر شرایطی از آن استفاده کنند. به‌عنوان مثال این حقوق برای کسبه ساختمان پلاسکو در زمینه بیمه، احیای سرقفلی و دیگر مسائل صنفی است. بیمه کردن یا نکردن واحدهای تجاری ربطی به سرقفلی یا مالکیت آنها ندارد اما مشکل این است که کسبه واحدهای تجاری یا مالکان واحدهای تجاری مساله بیمه آن را جدی نمی‌گیرند و به‌هنگام بروز حادثه به مشکل برمی‌خورند. داشتن سرقفلی به‌جای مالکیت واحدهای تجاری، مشکلی برای بیمه آنها ایجاد نمی‌کند و برای همه‌ چیز در کشور قانون داریم. درباره محدودیت‌های واگذاری سرقفلی مغازه‌ها برای اصناف نیز باید اشاره شود که در این مغازه‌ها مستاجر بدون اجازه مالک حق واگذاری سرقفلی و تغییر شغل را نخواهد داشت اما مشکلی از بابت بیمه نیز ندارد. طبق قانون، مالک زمین می‌تواند تنها سرقفلی را بفروشد و ملک را در اختیار خودش نگه دارد که این به نفع مالک و به ضرر مستاجر است. در حال حاضر بیش از ۸۰ درصد واحدهای صنفی فقط مالک سرقفلی هستند و ۳۵ تا ۴۰ درصد مستاجر هستند. یعنی از ۱۸۰ واحد صنفی ۴۰ درصد اجاره‌ کرده‌اند و حتی صاحب سرقفلی هم نیستند. 
نگاه 2
۱۸۰ واحد صنفی حتی صاحب سرقفلی هم نیستند
ابراهیم درستی، نایب‌رئیس اتاق اصناف
درباره محدودیت‌های واگذاری سرقفلی مغازه‌ها برای اصناف لازم است اشاره شود که در این مغازه‌ها مستاجر بدون اجازه مالک حق واگذاری سرقفلی و تغییر شغل را نخواهد داشت اما مشکلی از بابت بیمه گریبانگیر او نیست. بیش از ۸۰ درصد واحدهای صنفی فقط مالک سرقفلی و ۳۵ تا ۴۰ درصد مستاجر هستند. یعنی از ۱۸۰ واحد صنفی ۴۰ درصد اجاره‌ کرده‌اند و حتی صاحب سرقفلی هم نیستند. درباره محدودیت‌های فروش سرقفلی بدون انتقال مالکیت زمین هم لازم است یادآوری شود که این نوع ملک‌ها مشکلی از بابت بیمه شدن نخواهند داشت اما طبق قانون، مستاجر بدون اذن مالک اجازه تغییر شغل و واگذار کردن سرقفلی به کس دیگری را ندارد. طبق قانون، مالک زمین می‌تواند تنها سرقفلی را بفروشد و ملک را در اختیار خودش نگه دارد که این به نفع مالک و به ضرر مستاجر است زیرا بدون اجازه مالک حق فرو کردن حتی یک میخ به دیوار مغازه را نخواهد داشت و فعالیت‌های موجر کاملا با نظارت مالک خواهد بود. بهتر است در قانون، حداقل اختیاراتی برای صاحب سرقفلی درنظر گرفته شود. بهتر است حداقل قانون به‌گونه‌ای اصلاح شود که هنگام بستن قرارداد، مالک متعهد شود درصورت تمایل مستاجر علاوه بر سرقفلی ملک را نیز به قیمت کارشناسی شده واگذار کند. اضافه کردن امتیازات حداقلی به قانون می‌تواند به نفع اصناف باشد و درصورتی که مستاجر امکان خرید ملک را نداشت، تنها سرقفلی به او واگذار شود. 
نگاه 3
صاحبان سرقفلی صاحب حق کسب و پیشه هستند 
سعید درخشانی، رئیس اتحادیه سوپرمارکت‌داران
در تشریح محدودیت‌های داشتن سرقفلی برای کسبه باید اشاره شود که صاحبان سرقفلی صاحب حق کسب و پیشه نیز هستند اما مستاجران مغازه‌ها، حق کسب و پیشه ندارند. خریدار سرقفلی ممکن است مشکلات خود را داشته باشد و اگر بتواند ملکیت را نیز بخرد، منفعت بیشتری برایش خواهد داشت زیرا ممکن است گاهی صاحب سرقفلی و صاحب ملک درگیری پیدا کنند. 
اگر مغازه‌دار بخواهد سرقفلی را بفروشد، مالک مبلغی دریافت خواهد کرد یا درصورت تغییر شغل باید با اجازه صاحب ملک این کار را انجام دهد، در غیر این صورت ممکن است قانون به صاحب ملک اجازه تخلیه مغازه را بدهد. 
درباره اینکه حق کسب پیشه در اجاره‌نامه‌ها رعایت می‌شود یا خیر هم ضرورت دارد به این نکته اشاره شود که کسی که سرقفلی را بخرد، صاحب حق کسب و پیشه نیز خواهد شد اما در صورتی که سرقفلی را نخرد و فقط مغازه را اجاره کند، به او حق کسب و پیشه تعلق نخواهد گرفت. اصلاح قانون سرقفلی در حال حاضر ضرورت دارد. مدت زیادی است که این قانون در ایران رعایت و به‌صورت عرفی انجام می‌شود و تاکنون مشکل زیادی در این‌باره نداشتیم. در صورت به وجود آمدن مشکل بین صاحب ملک و صاحب سرقفلی با مشارکت خودشان یا راه‌حل قانونی برطرف شده است. نمی‌توان صاحب ملک را مجبور کرد ملکیت را واگذار کند اما در صورتی که هر دو طرف تمایل به جابه‌جایی ملکیت داشته باشند، به نفع مغازه‌دار خواهد بود اما قانون نمی‌تواند کسی را مجبور به فروش مالش به غیر کند. 
نگاه 4
قانون سرقفلی ، قانونی برای اخاذی 
مهدی یوسف‌خانی، رئیس اتحادیه فروشندگان پرنده و ماهی
کسانی که ۵۰ سال پیش قانون سرقفلی را تصویب کردند، ملاکان بزرگی بودند که می‌خواستند از مستاجر اخاذی کنند اما در حال حاضر با توجه به محدودیت‌های پیش‌‌آمده برای کسبه، باید این قانون حذف شود. این قانون ۵۰ سال یا قبل از آن تصویب شد و کسی که مستاجر تلقی شود، مشکلات زیادی با توجه به این قانون خواهد داشت. کسی که سرقفلی را خریداری می‌کند، به اندازه ارزش واقعی مغازه پول پرداخت می‌کند اما تا آخر عمر مستاجر مالک باقی خواهد ماند و این قانون تماما به نفع مالک است. این قانون به نفع مالکان کلان و سرمایه‌داران است. کسانی که ۵۰ سال پیش این قانون را تصویب کردند، جزو زمین‌داران و ملاکان بزرگ بودند و هدف‌شان این بوده که ضمن فروش مغازه، تا آخر عمر امکان اخاذی و باج‌گیری از مستاجر را داشته باشند. این قانون تنها به نفع سرمایه‌داران و مالکان است. این قانون باید برداشته شود و مالکان اجازه خریدوفروش سرقفلی را نداشته باشند بلکه ملکیت به‌طور کامل انتقال پیدا کند. خریدار سرقفلی به‌واسطه این قانون تا آخر عمر مستاجر مالک باقی خواهد ماند و برای کوچک‌ترین تغییری در مغازه مانند رنگ کردن، تغییر دکوراسیون یا حتی کوبیدن یک میخ به دیوار، نیازمند اجازه مالک است. در صورتی که هنگام خرید ماشین یا آپارتمان یک بار پول پرداخت و خرید تمام می‌شود اما در خریدوفروش مغازه علاوه بر پرداخت ارزش ملک همچنان خریدار، مستاجر باقی خواهد ماند. این قانون باعث به وجود آمدن اختلافات زیادی بین مالک و مستاجر می‌شود. همچنین وقت زیادی را از دادگاه‌ها اشغال خواهد کرد. این قانون به‌طور کلی باید حذف شود. همچنین درباره محدودیت‌های حقوقی ای که برای مستاجر در صورت خرید سرقفلی به وجود خواهد آمد نیز لازم است گفته شود که مستاجر مشکلی از بابت بیمه کردن مغازه و فروشندگانش نخواهد داشت اما در صورت تغییر شغل باید اجازه صاحب ملک را داشته باشد. در غیر این صورت با شکایت مالک امکان پس گرفتن مغازه وجود دارد. اکنون تمایل به خرید سرقفلی بسیار کمتر شده است و با افزایش آگاهی مردم، تمایل به خرید سرقفلی کاهش یافته و خریداران بدون انتقال ملکیت، تمایل به خرید مغازه ندارند و باید همین روند ادامه پیدا کند. 
نگاه 5
استثمار مالک از صاحب سرقفلی
عبدالحسین عباسی، رئیس اتحادیه درودگران و مبل‌سازان 
قانون سرقفلی می‌تواند باعث استثمار مالک از صاحب سرقفلی شود لذا این قانون نیاز به اصلاح دارد. در حال حاضر ۷۵ درصد ملک در اختیار صاحب سرقفلی و ۲۵ درصد در اختیار مالک است. وقتی خریدار سرقفلی توانایی خرید مغازه را ندارد، پس نمی‌توان ملکیت را به‌طور کامل انتقال داد. هنگام خریدوفروش نمی‌توان مالک را مجبور کرد ملکیت را واگذار کند، این قانون باعث محدودیت در تغییر شغل مغازه‌دار خواهد شد و محدودیت دیگری برای وی ندارد. خریدوفروش سرقفلی باعث باج گرفتن مالک نمی‌شود و این قانون می‌تواند باعث استثمار مستاجر شود و بهتر است این قانون تغییر یابد. همچنین رعایت حق کسب و پیشه در اجاره‌نامه‌ها ضرورت دارد. اگر در اجاره‌نامه قید مستاجر آمده باشد، چیزی به وی تعلق نخواهد گرفت اما اگر سرقفلی خریده شود، حق کسب و پیشه هنگام تخلیه مغازه پرداخت خواهد شد. درواقع حق کسب و پیشه در قیمت سرقفلی ادغام شده است. درباره پیشنهاد نایب‌رئیس اتاق اصناف مبنی بر اصلاح قانون سرقفلی که هنگام خریدوفروش آن در صورت تمایل خریدار مالک موظف به انتقال ملکیت نیز باشد هم باید گفته شود که اگر این قانون تصویب شود، منافع زیادی برای مغازه‌دار خواهد داشت و امکان اینکه مالک قیمت زمین را بسیار بالاتر از سرقفلی اعلام کند تا خریدار نتواند ملکیت را بگیرد، کم است زیرا قیمت ملک مشخص است و حتی اگر خریدار مجبور باشد یکی دو میلیون بالاتر از قیمت زمین نیز پرداخت کند تا ملکیت را در اختیار بگیرد، باز هم برایش به‌صرفه است. حادثه همیشه در کمین است. بعضی از مغازه‌داران از حق بیمه گله می‌کنند اما در صورت اتفاق افتادن حادثه‌ای اگر بیمه نباشند، به مشکل برمی‌خورند و کاملا در اجباری شدن این نوع بیمه موافق هستند. به رئیس اتاق اصناف نیز پیشنهاد شد که هر کس برای دریافت پروانه کسب مراجعه می‌کند، باید بیمه‌نامه داشته باشد و آن را یکی از مدارک لازم برای دریافت بیمه‌نامه قرار دهیم.