وقتی که دو ماه پیش، نارندرا مودی، نخستوزیر هندوستان اعلام کرد که 80 درصد از پول نقد از چرخه بانکی این کشور خارج خواهد شد، این کار را مبارزهای سرنوشتساز علیه فساد و تقلب خواند.
لاما لاکشمی/ گزارشگر اقتصادی
بعد از این که تصمیم تعجببرانگیز هند درباره خارج کردن اسکناسها با ارقام بالا از چرخه پولی این کشور را در ماه گذشته گرفت و باعث گسترده شدن کمبود پول نقد شد، مردم در شهر پوتادا که شامل دستههایی از روستاهای بزرگ است، به راه حل مخصوص به خود دست یافته است. مردم این شهر مراسم عروسی خانوادگی را به تعویق انداختهاند و درخواست اعتبار و خدمات مبادله پایاپای کالا و خدمات کردهاند. اما همزمان با این که کمبود نقدینگی و مشکل پول نقد به ماه دوم خود سرایت کرده، مقامات رسمی از بانک دولتی هند با نوعی برنامه نجات وارد عرصه شدهاند که شامل ماشینهای کارتخوان جدید برای کسبوکارهای کوچک است.
در یکی از صبحهای روزهای اخیر در مغازه شیرینی فروشی راج پورُهیت، تماشاگران کنجکاو دور دستگاهی غیرعادی جمع شدهاند که او آن را برای خوشیمنی با پودر شنگرفی به رنگ قرمز درآورده است. او به آدمهایی که دورش جمع شدهاند میگوید: «وقت خود را با ایستادن در بانک تلف نکنید. دیگر مثل سابق به هر جایی که میروید با خودتان پول نقد نبرید.»
یکی از مشتریان میگوید که نمیتواند بفهمد دستگاه کارتخوان چطور کار میکند. آن دیگری که کنارش ایستاده میگوید که نمیتواند به دستگاه اعتماد کند. پورهیت پنج دفعه کارت نقدی یک مشتری جوان را در دستگاه کارتخوان میکشد. در دفعاتی که او به دقت این کار را انجام میدهد، هر کسی شماره رمز کارت او را میفهمد.
اما دولت از کنار گذاشتن پول نقد دست نمیکشد. حتی در حالی که بانکها به شدت تقلا میکنند تا اسکناسهای مردم عصبانی در صفهای طویل را بگیرند و آنها را جایگزین کارتهای بانکی کنند، مقامات رسمی میگویند که این بحران یک فرصت است برای تغییر فرهنگی پررنگی در سومین اقتصاد بزرگ آسیا و حرکتی است از سوی شهروندان به سمت انتقالات بدون پول نقد شامل کارتهای بانکی، کیفپولهای الکترونیک و پرداختهای دیجیتالی بانکی.
وقتی که دو ماه پیش، نارندرا مودی، نخستوزیر هندوستان اعلام کرد که 80 درصد از پول نقد از چرخه بانکی این کشور خارج خواهد شد، این کار را مبارزهای سرنوشتساز علیه فساد و تقلب خواند. او همچنین شهروندان را ترغیب کرد تا از مزایای این تغییر استفاده کنند. او از نسل جوانتر هندی خواست که به والدین، همسایگان و حتی دستفروشهای سبزی سر کوچه خود چگونگی خرید و فروش بدون پول نقد را آموزش دهند. او گفت: «شما نقش یک رهبر را در حرکت هند به سمت اقتصاد بیشازپیش دیجیتال را بازی میکنید.»
رسیدن به این مقصود راهی طولانی خواهد بود. نزدیک به 80 درصد از انتقال پول هندیهای از طریق پول نقد انجام میشده است. فرهنگ فرار مالیاتی در هند عمدتا آنها را راغب کرده بوده که ثروت مخفی خود را به صورت پول نقد، ملک، جواهر یا در بهشتهای مالیاتی در خارج از کشور نگه دارند. ثروت مخفی که در هندوستان پول سیاه نامیده میشود، مطابق با تخمین کارشناسان حدود یکپنجم خروجی اقتصادی ملی این کشور را شامل میشود.
اما تصمیم مودی که شامل حدود 207 میلیارد دلار پول میشود در کنار روند کند چاپ اسکناس، باعث شده است که پول نقد در میان مردم هند خیلی کم شود. آمارتیا سن، اقتصاددان در دانشگاه هاروارد و برنده جایزه نوبل، این تصمیم مودی را «یک عمل مستبدانه» خوانده است. همچنین مانموهان سینگ، نخستوزیر سابق هند، که یک اقتصاددان است این حرکت را دارای «اثرات متزلزلکننده» در رشد اقتصادی و ایجاد شغل در ماههای آینده دانسته است. در این میان که تصمیم مودی باعث ایجاد یک آشوب در اقتصاد کشور شده، موسسه گلدمن ساکس چشمانداز خود درباره رشد اقتصادی هند در سالهای آتی را دو بار کاهش داده و تخمین رشد اقتصادی را اکنون به 6.3 درصد رسانده است.
مقامات دولتی میگویند که با استفاده از تبدیل انتقالات پول از شیوه نقدی به کارتهای بانکی، رصد کردن مسیر حرکت پول راحتتر میشود و درآمدهای مالیاتی دولت افزایش خواهد یافت. دولت برای کسانی که از پرداختهای آنلاین استفاده میکنند مشوقهایی در نظر گرفته است و به بانکها دستور داده است که حدود یک میلیون دستگاه کارتخوان را تا ماه مارس سال میلادی جدید، در سراسر هندوستان به کار بیندازد تا تعداد دستگاههای کارتخوان در این کشور بسیار بیشتر از 1.4 میلیون دستگاه فعلی شود.
نخستوزیر هند گفته است که در زمینه حرکت به سمت اقتصاد دیجیتالی، آن چه را که انتظار داشته در عرض سه تا شش ما اتفاق بیفتد، حالا میبیند که در عرض سه تا شش ماه در حال اجرایی شدن است. یک میلیارد از جمعیت هند در حال حاضر دارای کد شناسایی بیومتریک منحصربفرد هستند، بیش از یک میلیارد نفر از آنها دارای تلفن همراه و بیش از نیم میلیارد نفر نیز دارای حساب بانکی هستند که به گفته او، به نقل و انتقال دیجیتالی کمک میکند.