مجتبی کاوه
به علاوه نام بردن از این میوه در قرآن هم به شأن زیتون افزوده است، با این حال کشت و کار زیتون در کشور ما آنچنان که شایسته است، مورد توجه نبوده و با وجود زمینهای حاصلخیز و اقلیم مستعد و با اینکه اجرای طرح توسعه این محصول تحولی بزرگ در تولید ایجاد کرده، هنوز بخشی از زیتون و روغن زیتون مورد نیاز کشور از خارج وارد میشود. دست اندرکاران کشت این محصول معتقدند باغداران زیتون باید به مقاومت در برابر شیوههای مدرن و صنعتی کشت و کار این محصول پایان دهند و بازدهی باغات زیتون را با کشت صنعتی 10 برابر کنند. طرح توسعه کشت زیتون در ایران از سال1372 آغاز شده و تا پایان سال 1394 تغییرات عمدهای در وضعیت تولید این محصول به وجود آمده است که از جمله آن میتوان به افزایش سرانه روغن زیتون از ۲۰ گرم به ۱۴۰ گرم و افزایش مصرف سرانه کنسرو زیتون از ۳۰ گرم به حدود ۹۰۰ گرم اشاره کرد. همچنین تولید میوه زیتون طی این سالها از ۷۶۸۴ تن به حدود ۱۰۲ هزار تن افزایش یافته و تولید روغن زیتون نیز از ۷۵۰ تن به ۵۳۰۰ تن رسیده است. در حال حاضر تعداد استانهای زیتونخیز کشور ۲۳ استان است که گیلان، زنجان، قزوین، گلستان، فارس، سمنان و کرمانشاه از جمله مراکز برتر تولیدکننده این محصول در کشور هستند.
تحقیقات 100 میلیونی برای افزایش تولید زیتون
علی کشاورز، باغدار نمونه کشوری یکی از باغدارانی است که کشت زیتون را به روش صنعتی انجام میدهد. وی درباره ویژگیها و مزایای کشت صنعتی زیتون به «کسبوکار» میگوید: از لحاظ عملکرد و بهرهوری، کشت زیتون به روش صنعتی به هیچ عنوان قابل مقایسه با کشت سنتی این محصول نیست، به صورتی که در باغات تحت مدیریت ما وقتی روش سنتی اجرا میشد، از هر هکتار 2.5 میلیون تن محصول برداشت میشد، در حالی که با اصلاحات انجام شده و اجرای روشهای مدرن، در حال حاضر این عدد به 8 تن
رسیده است.
به گفته این باغدار نمونه، میزان برداشت در برخی نقاط ویژه باغ 10 تن در هکتار و در قسمت متراکم از درختان 6 ساله، سال گذشته 15 تن زیتون برداشت شده که امسال این عدد به 19 تن افزایش یافته است.
وی کشت سنتی و مدیریت قدیمی و خانوادگی را علت پایین بودن عملکرد باغات زیتون دانست و افزود: باغاتی که اکنون به صورت شرکت کشت و صنعت تحت مدیریت ما قرار دارد ،پیش از این به صورت فامیلی و تعاونی اداره میشد و ما با پیادهسازی روشهای جدید، عملکرد 2تن در هکتار را تا 10 برابر افزایش دادیم.
البته برای این کار هزینههای تحقیقاتی حدود 100 میلیون تومان را تقبل کردیم. کشاورز با اشاره به اینکه درشت بودن زیتون دلیلی بر کیفیت آن نیست، افزود: در کشور ما ۸۰ درصد زیتون به صورت فله و ۲۰ درصد آن به شکل بستهبندی عرضه میشود اما ما زیتون تولیدی خود را ۹۰ درصد به شکل بستهبندی و ۱۰ درصد به صورت فله عرضه میکنیم.
این باغدار نمونه در پاسخ به پرسش دیگر مبنی بر اینکه قیمت روغن زیتون با کیفیت و با بستهبندی فرآوری مناسب چقدر است، گفت: ما هر کیلوگرم از این روغن را بین ۲۴ تا ۲۵ هزار تومان عرضه میکنیم که این محصول با قیمت ۴۰ هزار تومان به دست مصرفکننده میرسد.
وی با بیان اینکه باغداران سنتی در برابر تغییر مقاومت میکنند، تصریح کرد: بارها از باغدارانی که به روش سنتی و با گونههای کم محصول به کار خود ادامه میدهند، دعوت کردم تا از باغات ما بازدید کنند و تفاوت چشمگیر تولید را با چشم خود ببینند با این حال آنها کمتر به تغییر وتحول رغبت نشان میدهند.
برنامه افزایش سطح زیرکشت زیتون به 2 هزار هکتار
مدیرکل میوههای گرمسیری و نیمهگرمسیری نیز برنامه وزارت جهاد کشاورزی برای سال 95 را در حوزه این محصول زراعی، توسعه سطح زیر کشت اعلام کرد و گفت: 2 هزار هکتار سطح زیر کشت را افزایش خواهیم داد و اصلاح باغات زیتون که اکثرا قدیمی هستند، در دستور کار قرار دارد، چرا که بسیاری از گونههای زیتون را درختان قدبلند تشکیل میدهند که برداشت از آن کار آسانی نیست.
ابوالقاسم حسنپور تغییر گونه درختان زیتون، عملیات پیوند، مدیریت کف باغها و تغذیه اصولی را از دیگر مواردی عنوان کرد که اگر به آن اهمیت داده شود، افزایش عملکرد در سطح بسیار بالا رفته و تولید زیتون مقرون به صرفهتر میشود. مضاف بر آنکه در بسیاری از باغات به دلیل همین موضوع تا 40 تن هم محصول برداشت شده است. مدیرکل میوههای گرمسیری و نیمه گرمسیری از تولیدکنندگان زیتون خواست تا برای مهار آفت مگس زیتون در باغات خود همکاری کنند، چرا که این آفت بیشتر مربوط به مزارع سنتی است و در مزارع مدرن به دلیل مدیریت آفات این موضوع کمتر دیده میشود، چرا که مگس زیتون بخش زیادی از محصولات را از رده خارج میکند. موضوع دیگری که حسنپور به آن اشاره کرد، این بود که باغداران برای تهیه نهالهای جدید و جوانسازی باغات خود از نهالستانهای مجاز وزارت جهاد نهال را تهیه کنند، تا ارقام بارور، پرمحصول و بیآفتی را تهیه کنند.
«کسبوکار» گزارش میدهد
بازدهی 10 برابری کشت صنعتی زیتون
زیتون علاوه بر اینکه میوهای پرخاصیت و ثروتآفرین است، بنا به برخی اسناد تاریخی جزو میوههای اصیل ایرانی به شمار میرود.