گروه کار وکارآفرینی
نقش مهارتآموزی در تولید و اشتغال بسیار بالاست، به شرطی که نوع مهارتها و دورههای آموزشی براساس برنامهریزی کامل و جامع و با نگاه دقیق به نیاز بازار کار و همچنین براساس نیازمندیهای کشور باشد. با توجه به رشد سریع تکنولوژی و تغییر وضعیت در تولید و خدمات به عنوان دو بخش اشتغالزا و حرکت این بخشها به سمت رقابتی شدن همراه با کاهش هزینه و افزایش سرعت میطلبد که صاحبان مشاغل به دنبال نیروهای ماهر به عنوان یکی از شاخصههای بازار کار امروز دنیا بروند. قطعا با توجه به حرکت جهان به سمت جامعه مبتنی بر مهارت و دانش میتوان گفت منابع مادی و فیزیکی مزیت خود را نسبت به منابع فکری و علمی از دست دادهاند. این موضوع که مهارتآموزی یکی از بهترین مسیرها برای رسیدن به کارآفرینی و اشتغال پایدار است، بر کسی پوشیده نیست و موضوع کاملا مشخص و روشنی است. بنابراین دولت باید ضمن توجه به این نکته که بین آموزش و اشتغال پیوند عمیقی وجود دارد، بستر مناسب را جهت ایجاد تعامل واقعی بین مدیران و صاحبان مشاغل تولیدی و خدماتی با دانشگاهها و به ویژه مراکز آموزش فنی و حرفهای ایجاد کند و این مراکز هم باید با توجه به نیاز بازار و براساس آمایش سرزمین هر منطقه برنامهریزی کنند.
نخستین نتیجه به کارگیری افراد آموزشدیده و ماهر در مشاغل، افزایش میزان بهرهوری است و افزایش بهرهوری قطعا منجر به افزایش سرانه تولید ناخالص ملی خواهد شد و در نهایت شاهد رشد اقتصادی در تکمیل این فرایند خواهیم بود. پس نقش مهارتآموزی در تولید و اشتغال بسیار بالاست، به شرطی که نوع مهارتها و دورههای آموزشی براساس برنامهریزی کامل و جامع و با نگاه دقیق به نیاز بازار کار و همچنین مجددا تاکید میکنم براساس نیازمندیهای کشور باشد. نسرین فقیهی، کارآفرین حوزه صنعت در گفتگو با «کسب و کار» از وابستگی طول عمر صنعت با مهارت نیروی کار میگوید.
در دنیا اهمیت زیادی برای مهارت و کارآموزی درنظر گرفته میشود و این در حالیست که ما در کشورمان بیشتر آموزشهای تئوریک داریم تا آموزشهای عملی. به نظر شما مهارت و کارآموزی چه نقشی در اشتغال دارد؟
بخش اصلی مهارتهایی که افراد میتوانند دریافت کنند در فرایند انجام کار و آنچه از آن به عنوان دانش ضمنی انجام کار یاد میشود، به دست میآید. بسیاری از صنایع ویژگیهای بسیار خاصی دارند و حتی اگر فردی مهارتهای کافی را دریافت کند در یک فرایند آموزشی و در مراحل انجام کار با دانش جدیدی روبهرو میشود و در حین انجام کار آنها را میآموزد که به عنوان دانش ضمنی نام برده میشود. دانش ضمنی نقش بسیار تعیینکننده و کلیدی در انباشت سرمایه و نقش بسیار ارزندهتری در ارتقای بهرهوری بنگاهها و شرکتها دارد. از همین رو نقش آموزشهای حین خدمت و حین انجام کار و یادگیری و تبدیل آنها به یک دانش انباشته شده در یک بنگاه میتواند بزرگترین سرمایه آن بنگاه باشد. امروزه به این نتیجه رسیدهاند که توسعه صنعتی کشورها در گرو توسعه بنگاههاست و به این منظور برای توسعه بنگاهها باید به توسعه منابع انسانی بنگاهها پرداخت و این از طریق دانش خاصی است که در هر یک از بنگاهها ایجاد میشود. بخشی از این دانش ممکن است پیش از ورود به بنگاه از طریق اخذ مدارک دانشگاهی یا آموزشهای مهارتی پیش از ورود به بازار کار حاصل شود و بخش قابل توجه دیگری در فرایند انجام کار آموخته میشود. البته این موضوع بستگی به نوع صنعت و نوع و اهمیت آن فناوری دارد. امروز شاهد تحولات چشمگیری در فناوریها هستیم اما صنعت مبتنی بر تکنولوژی میتواند بخشی از فرایند توسعه را تسهیل کند و ما میتوانیم واردکننده تکنولوژی باشیم ولی چگونگی ساخت این ماشینآلات و استفاده از آنها و بهبود این تکنولوژی موضوعی است که به آن دانش فنی اطلاق و نکته کلیدی توسعه صنعتی محسوب میشود. بهطور کلی در فرایند استمرار و حیات یک بنگاه، دانشی که در حین انجام کار توسط نیروی کار این بنگاه به وجود میآید و سپس به نسلهای بعدی نیروی کار منتقل میشود و در این فرایند بهبود هم پیدا میکند، اصلیترین بخش سرمایه مورد نیاز برای رشد و توسعه صنعتی در کشورها به شمار میرود و از این جهت نقش آموزشها بسیار حائزاهمیت است.
بنابراین آیا دلیل اصلی این موضوع که برخی کشورهای صنعتی به موفقیت دست یافتهاند، به دلیل اهمیت دادن به آموزشهای عملی و مهارتهاست؟
بله، به همین دلیل است که وقتی به یک کشور نگاه میکنیم، متوجه میشویم که نقش پایداری یک صنعت و طول حیات یک صنعت یا بنگاه، نقش بسیار مهمی در انباشت این دانش و انتقال و بهبود آن دارد و اینها دانشی فنی میشود که یک بنگاه کسب میکند. از همین رو میتوان به رمز توسعه و موفقیت کشورهای صنعتی مانند ژاپن دست یافت.
با توجه به مزایایی که برای مهارت و آموزش برشمردید، به چه دلیل دورههای کارآموزی و مهارتآموزی در کشور ما جدی گرفته نمیشود؟
یکی از دلایل آن، عقبماندگی تکنولوژیکی کشور است که بنگاههای موجود در کشور ما به دلیل بیثباتیهای سیاسی و اقتصادی، پایداری طولانیای ندارند. موضوع دیگر جدی نگرفتن فناوری و تولید در داخل کشور است که بهتبع آن بنگاهها رشد نمیکنند و دوره حیات بنگاههای تولیدی کوتاه میشود. علت هم آن است که واردات در اولویت و پرسود است و فعالیتهای تولیدی بسیار پرهزینه هستند و در نتیجه تقاضا برای اینگونه فعالیتها بسیار کم شده است. یکی دیگر از دلایل روشن هم بیکاری دانشآموختگان دانشگاهی است که نرخ بیکاری این افراد به مراتب بالاتر از بیکاری نیروی ساده در کشور است.
کارآفرین حوزه صنعت در گفتگو با «کسب و کار» بررسی کرد
جایگاه مهارتآموزی در اشتغالزایی
در اغلب کشورهای توسعهیافته دنیا، مهارتآموزی و کارآموزی بسیار مورد توجه است و بخش بزرگی از نیروی مورد نیاز بازار، کارشان را از این طریق تربیت و تامین میکنند، در کشور ما هنوز آنطور که باید و شاید، دورههای آموزش عملی و کارآموزی جدی گرفته نمیشود.