حضور در بازارهای منطقه فرصت مناسبی برای عرضه محصولات داخلی است. برنامه ششم توسعه به منظور حضور در این بازارها و بازارهای جهانی بر بهبود مستمر فضای کسب و کار و تقویت ساختار رقابت و رقابتپذیری تاکید کرده است. قانون رفع موانع تولید، تشکیل صندوقهای ضمانت سرمایهگذاری صنایع کوچک و ضمانت صادرات، حمایت از تولید با اختصاص یارانه تولید به واحدهای صنعتی، کنترل نرخ تورم، ثبات بخشیدن به بازار ارز نیز نمونهای از راهکارهای کمک به تولید برای توسعه تجارت است. از آنجایی که در بخش تولید داشتن بازار و تقاضا بیش از هر چیز مهم به نظر میرسد در همین رابطه تقویت کیفیت و ارزش کالا یا برند شدن برای داشتن بازار خارجی مهم است. گرچه شاید حضور کشور ما در بازارهای خارجی با توجه به استانداردهای بینالمللی تولید و قدرت رقابتی که محصولات سایر کشورها برای عرضه در این بازارها دارند، اندکی دشوار به نظر آید و نیاز به اصلاح یک سری از زیرساختها برای آن باشد اما در رابطه با بازارهای منطقه این حضور نه تنها چیز دشواری نیست بلکه کشور ما به لحاظ داشتن بسیاری از تواناییها و ظرفیتهای اقتصادی این امکان را دارد که حرف اول منطقه در عرضه محصولات و تولیدات را بزند. اما باید دید با چه شاخصها و چه راهکارهایی میتوان این حضور را تقویت کرد. کارشناسان توضیح میدهند.
محمدرضا شهیدی، استاد دانشگاه:
بازاریابی موسسات حرفهای
دو بحث مهم در این رابطه مطرح است؛ یکی اصلاحات داخلی و دیگری مباحث مربوط به خارج و امور بازاریابی در سایر کشورها. اصلاحات داخلی در دو نکته مهم که همیشه هم بر آن تاکیده شده جلوهگر میشود که یکی بحث کیفیت کالا و دیگری قیمت آن است. معمولا کالاهای داخلی کشور ما هرچند هم کیفیت خوبی داشته باشند اما به دلیل گرانی طرفداری ندارند. چرا که لزوما بازارهای منطقه مجبور به خرید از ما نیستند و ما در مقابل رقبای دیگر که واردکننده کالا به کشورهای منطقه هستند قرار داریم؛ پس لازم است هم کیفیت و هم قیمت خود را متناسب با کالاهای رقیب کنیم. نکته مهم دیگر بازاریابی و تبلیغات است. مشخصا بنگاههای کوچک به تنهایی نمیتوانند بازارهای دیگر را به نفع خود در دست گیرند. آنها به موسسات حرفهای که نقش حمایتی از این شرکتها را دارند و میتوانند شرکا و همچنین مشتریان آنها را شناسایی کنند، نیاز دارند. به عنوان مثال کشور چین که در بازارهای صادرات موفق است با نظارت کمیسیونها و اتاقهای این کشور و شرکتهای صادراتی همه زمینهها را برای شرکتهای خود در بازارهای دیگر فراهم میسازد و هم از نظر حقوقی و هم از نظر اطلاعاتی آنچه که باید را در اختیار این شرکتها قرار میدهد.
مهدی تقوی، استاد بازنشسته دانشگاه:
حضور در بازار منطقه با تنوع صادراتی
حضور در بازارهای خارجی نیاز به تولید کالای خوب با یک قیمت مناسب دارد. اگر این کار را انجام دهیم نه صرفا در بازارهای منطقه بلکه در بازارهای دنیا حضوری پررنگ خواهیم داشت. ما در تولید یک سری کالاها توانایی بینظیری داریم مثل فرش که البته اکنون بازار آن با تقلب برخی کشورها برای بافت نمونه ایرانی آن نسبت به گذشته افت پیدا کرده است. افزایش صادرات، وابستگی به نفت را کم کرده و اشتغالزایی ایجاد میکند. تولیدکنندگان و اتحادیههای تولید از طریق ایجاد مزیت مطلق و نسبی برای تولید کالا میتوانند کیفیت و هزینه مناسب برای آن را خلق کنند. با لغو تحریمها شرایط برای ما بهتر میشود و میتوانیم به بازارهای دنیا صادرات داشته باشیم تا جایگزینی برای صادرات نفتی ما که سهم عمده از صادرات را دارد، باشد. تلاش برای حضور در بازارهای دیگر رسیدن به تنوع صادراتی است که وابستگی به نفت را کاهش میدهد.
سید محمد صدر هاشمی، عضو سابق اتاق بازرگانی:
خدمات فنی مهندسی مهمترین صادرات غیرنفتی
تولید ما خیلی وقت است که مراحل اسفناک خود را طی میکند. چگونه میتوانیم مدعی ظرفیتهای کشور در بخشهای مختلف باشیم در حالی که همان کالایی را که زمانی در آن صاحبنام بودهایم و در آن برند داشتهایم، امروز کشورهای همجوار ما چون تاجیکستان و ازبکستان هم میسازند؟ صادرات انار و پسته مشکل ما را حل نخواهد کرد چرا که هنوز نه آب کافی داریم و نه هوای سالمی که حتی در آن تنفس کنیم چه برسد به اینکه بخواهیم با تکیه بر صادرات کشاورزی، مشکلات اقتصادی را حل کنیم. مشکل ما این است که تمام کسانی که در بخش تولید کار میکنند هنوز تکلیف خود را با آنچه که باید انجام بدهند یا در حال انجام آن هستند، نمیدانند. من در کشورهایی که از ایران خودرو خریدهاند حضور داشتهام. اکثرا خریداران خودروی ایرانی از آن رضایت نداشتهاند. مهمترین توانایی ما در بخش صادرات غیرنفتی در این سالها خدمات فنی- مهندسی شامل سدسازی، راهسازی، فرودگاهسازی و... بوده که با دست خودمان در حال نابودی آن هستیم.
اگر جواب این سوال که چرا صادرات خدمات فنی مهندسی ما که بر طبق استانداردهای بینالمللی هم پیش رفته اکنون در حال نابودی است را بدانیم، آن وقت پی میبریم که چرا در بازارهای منطقه تا به حال حضور پررنگی نداشتهایم. کافی است نموداری از آغاز خدمات فنی- مهندسی در کشور تاکنون را از نظر سیر صعودی و نزولی ترسیم کنیم.
کاوه زرگران، رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق تهران:
ایجاد کنسرسیوم تخصصی برای صادرات
کشور ما به لحاظ سوقالجیشی ظرفیتهای مهمی در حوزه کشاورزی دارد که میتوان با تکیه بر آن بازارهای منطقه را در دست بگیرد. اما خیلی وقت است که بیشترین بهرهبرداری برای صادرات در این حوزه را کشور ترکیه از این بازارها میکند. در شرایط کنونی که بین ترکیه و روسیه اختلاف پیش آمده فرصت مناسبی برای کشور ما فراهم شده که بازارهای وسیع روسیه که تا قبل از آن در اختیار ترکیه بود را به دست آورد. پیش از آن ترکیه حدود 1/5 میلیارد دلار محصولات و صنایع غذایی به روسیه صادر کرده که شامل 406 میلیون مرکبات، 186 میلیون دلار انگور خشک شده و 429میلیون دلار گوجه فرنگی بوده است. بنابراین با برنامهریزیهای دقیق و همهجانبه میتوان بر سهم ایران برای صادرات به این بازارها افزود. مشکل ما در بخش کشاورزی و صادرات آن این است که تولیدات کشاورزی ما یک تولید محلی است از طرفی نگاهی هم که بر آن حاکم است یک نگاه محلی است که خلأ دیدگاههای بزرگ صادراتمحور در آن مشهود است.
این موضوع را میشود از طریق ایجاد کنسرسیوم تخصصی برای صادرات حل کرد. در کنار محصولات کشاورزی صنایع تبدیلی به عنوان مکمل بخش کشاورزی وجود دارد که اینها با وجود ظرفیتهای تولیدی دیگر کشور که بازارهای اطراف به آن تشنه است، عامل مهمی برای حضور مستمر ما در این بازارهاست. به عنوان نمونه بزرگترین واردکنندگان آرد کشورهای اطراف ما عراق و افغانستان هستند و این در حالی است که ما در صنعت آرد حدودا 50 درصد ظرفیت خالی داریم.